Lẫn giữa cái sánh vàng yên ả của nắng đồng bằng là khói lửa chiến tranh; lẫn giữa làng quê thôn xóm là lô cốt đồn bốt kẻ thù; lẫn giữa những người dân đi cày đi chợ là quân địch đi lại nghênh ngang...

“Nắng đồng bằng” viết về một đơn vị lính đặc công nhận nhiệm vụ xuống vùng ven sông Sài Gòn để trinh sát, nghiên cứu địa bàn. Ở vùng cài răng lược này, nơi ẩn nấp mong manh, cơ sở vật chất thiếu thốn, lòng người thì khó dò, mỗi ngày những người lính giải phóng quân đều phải đối mặt với thám báo, phản bội, chiêu hồi… Nhưng họ đã tìm ra cách đánh riêng, vượt rào, đột ấp, kết nối với cơ sở cách mạng và bà con trong thôn xóm. Giữa không khí nghẹt thở của một cuộc chiến, đồng bằng gợi lên trong họ những ký ức đã lâu rồi họ không thấy được. Đó là xóm làng, là những bà má, em thơ, là những căn bếp bảng lảng khói lam chiều và những tiếng xe bò lăn lộc cộc…

Sống trong sự đùm bọc ấy, những người lính đặc công đã vượt qua nghịch cảnh, bất chấp hy sinh để tạo thành một mũi khoan thép, khoan thẳng vào lô cốt của kẻ thù, mở đường cho những binh đoàn chủ lực tiến xuống giải phóng miền Nam.

Chiến tranh đã lùi xa, đất nước bước vào công cuộc xây dựng và đổi mới, những vết thương trên thân thể người lính đã liền sẹo, nhưng có những vết thương lòng lại cứ mãi âm ỉ, chẳng chịu kéo da non.

“Ăn mày dĩ vãng” là câu chuyện của Hai Hùng trở lại mảnh đất xưa kia là chiến trường để tìm cách... mưu sinh. Ở anh đã không còn hình ảnh của một người lính vạm vỡ, can tràng, mà chỉ là một ông già gầy còm, nhếch nhác, như một kẻ ăn mày. Đúng, Hai Hùng chính là kẻ "ăn mày dĩ vãng", bởi anh không chấp nhận được những giá trị bị đảo lộn bởi cơ chế thị trường, bởi đồng tiền quyền lực, và bởi sự xuất hiện của người con gái mà năm xưa đã chính tay anh côn sâu xuống ba tấc đất. Anh quyết tâm đi tìm sự thật, cũng là tìm lại sự thanh thản đã tự đánh mất, cho dù bị ngăn cản, bị coi là điên rồ, ngờ nghệch.

Sự thật có được phơi bày? Quá khứ vốn đã ngủ yên có được sống lại một lần nữa bởi kẻ "kẻ ăn mày dĩ vãng"?

“Phố” nói về cuộc sống của những người Hà Nội giai đoạn đầu Đổi mới (đầu những năm 1990). Tác giả đã dựa trên truyện ngắn “Phố nhà binh” viết năm 1991 để viết tiểu thuyết “Phố” một năm sau đó. Đây được coi là một trong những tác phẩm đặc sắc nhất của Chu Lai viết về cuộc sống của những người bộ đội thời hậu chiến

Bối cảnh của “Phố” là cuộc sống của những người lính hoặc cựu chiến binh sống trên phố Lý Nam Đế, con phố tập trung các cơ quan và khu tập thể của quân đội ở Hà Nội, giai đoạn đầu những năm Đổi mới. Đó là giai đoạn mà hoàn cảnh kinh tế khó khăn buộc những người bộ đội mới bước ra khỏi cuộc chiến hoặc chỉ làm việc và sống trong môi trường quân ngũ phải làm quen với việc kiếm tiền để đảm bảo cuộc sống.

Các nhân vật trong Phố, đó là những người lính như Nam và Lãm, cựu phóng viên chiến trường Trọng Bình hay giám đốc doanh nghiệp thành đạt Hùng, đều sống giữa những giằng xé: hoài niệm về quá khứ hào hùng, đối diện với hiện tại đầy bon chen, và khát vọng tìm một chỗ đứng tử tế trong xã hội mới.

Cuốn thuyết đặt ra nhiều câu hỏi nhức nhối về số phận người lính sau khi rời chiến trường. Với chất liệu văn chương có tính hiện thực cao, đôi khi gai góc, khốc liệt, nhưng vẫn ánh lên tinh thần nhân văn.

Cuốn tiểu thuyết là nguyên tác cho bộ phim điện ảnh cùng tên “Mưa đỏ”, lấy bối cảnh là trận chiến kéo dài 81 ngày ở Thành cổ Quảng Trị mùa hè năm 1972. Mưa đỏ là tiểu thuyết thứ 14 của Chu Lai và là tác phẩm đầu tiên ông viết về Trận Thành cổ Quảng Trị. 

“Mưa đỏ” tập trung chính vào một tiểu đội với 7 người lính, 7 tính cách khác nhau: Đội trưởng Tạ, Cường - sinh viên nhạc viện người Hà Nội, Sen - một người lính lớn tuổi gốc Sài Gòn, Bình vẩu - cựu sinh viên mỹ thuật quê Đông Hà, Hải gù - công nhân điện nước quê Hà Tây, Tú và Tấn hai chiến sĩ mới 15-16 tuổi. Mỗi người tham gia cuộc chiến trong một hoàn cảnh khác nhau, cả tiểu đội sau đó đã hy sinh, chỉ còn lại Tấn - người cuối cùng gia nhập tiểu đội.

Bằng văn phong giàu chất sử thi, kết hợp hiện thực dữ dội giàu cảm xúc, “Mưa đỏ” ghi dấu ấn về một thế hệ “đi không tiếc tuổi xanh” và đặt ra những suy tư về cái giá của độc lập, tự do.

- Trạm Đọc tổng hợp