Viện Hàn lâm Thụy Điển vừa công bố Giải Nobel Văn học 2025 thuộc về László Krasznahorkai, nhà văn người Hungary.
Ban giám khảo ca ngợi “sự nghiệp sáng tác đầy cuốn hút và có tầm nhìn” của ông, cho biết tác phẩm của ông “trong giữa cơn kinh hoàng tận thế, vẫn khẳng định sức mạnh của nghệ thuật.”
Krasznahorkai nổi tiếng với những tiểu thuyết u tối, mang sắc thái tận thế, từng giành nhiều giải thưởng lớn, trong đó có Giải Sách Quốc gia Mỹ 2019 cho văn học dịch và Giải Booker Quốc tế 2015. Nhiều tác phẩm của ông – như Satantango và The Melancholy of Resistance – đã được chuyển thể thành phim truyện.
“Tôi vô cùng vui mừng khi nhận được giải Nobel – trước hết bởi vì giải thưởng này chứng minh rằng văn học tồn tại vì chính nó, vượt lên mọi kỳ vọng ngoài văn học, và rằng nó vẫn còn được đọc,” Krasznahorkai nói. “Và với những ai còn đọc nó, văn học mang đến niềm hy vọng rằng cái đẹp, sự cao quý và cái siêu việt vẫn còn tồn tại vì chính chúng. Nó có thể đem lại hy vọng ngay cả cho những người mà sự sống trong họ chỉ còn leo lét.”
Những lời ca ngợi từ giới văn chương
Nhà văn Colm Tóibín mô tả Krasznahorkai là “một nhà tiên tri độc nhất vô nhị trong văn học, người đã mở rộng biên độ cho tiểu thuyết đương đại, cho thấy nó có thể đi xa đến đâu.”
Nhà văn Hari Kunzru nói: “Krasznahorkai xứng đáng tuyệt đối với giải thưởng này. Ông nổi tiếng là gương mặt nghiêm nghị của giới văn học châu Âu hàn lâm, và đúng là một số tác phẩm của ông u ám, khó đọc. Nhưng ông cũng là một người tò mò, tinh nghịch và vô cùng hài hước. Mỗi khi đọc ông, tôi cảm thấy được tiếp thêm sức mạnh – vừa như một con người, vừa như một người đang cố gắng làm nghệ thuật. Ông cho tôi thấy điều gì là có thể.”
Hành trình của một nhà văn hậu tận thế
Sinh năm 1954 tại thành phố Gyula, Hungary, Krasznahorkai gây tiếng vang với tiểu thuyết đầu tay “Satantango” (Vũ điệu quỷ Satan) (1985) – bức tranh mê hoặc về một cộng đồng nông thôn đang tan rã. Ba thập kỷ sau, tác phẩm này mang về cho ông Giải Man Booker Quốc tế 2015 bản tiếng Anh, và được đạo diễn Béla Tarr chuyển thể thành bộ phim kéo dài 7 giờ, đánh dấu mối hợp tác sáng tạo lâu năm giữa hai người.
Thường được gắn với chủ nghĩa hậu hiện đại, Krasznahorkai nổi tiếng với những câu văn dài, miên man – 12 chương của “Satantango” mỗi chương chỉ gồm một đoạn văn duy nhất. Văn phong mãnh liệt, dồn dập của ông khiến giới phê bình liên tưởng đến Gogol, Melville và Kafka.
Chủ tịch Ủy ban Nobel Anders Olsson nhận định: “Krasznahorkai là một nhà văn sử thi vĩ đại trong truyền thống Trung Âu, nối dài từ Kafka đến Thomas Bernhard, với đặc trưng là chủ nghĩa phi lý và sự phóng đại đến mức grotesque.”
Ông nói thêm rằng văn xuôi của Krasznahorkai “phát triển theo hướng cú pháp trôi chảy, với những câu dài miên man, hầu như không có dấu chấm – trở thành dấu ấn riêng của ông.”
Nhà phê bình Susan Sontag từng gọi Krasznahorkai là “bậc thầy tận thế của Hungary hiện đại,” còn W. G. Sebald thì ca ngợi “tính phổ quát trong tầm nhìn của ông.”
Chỉ một số ít tác phẩm của ông được dịch sang tiếng Anh, và nhà phê bình James Wood từng nhận xét: “Sách của ông được chuyền tay nhau như đồng tiền hiếm trong giới đọc sách.”
Văn chương, hành trình và sự cô độc
Sự nghiệp của Krasznahorkai được định hình bởi những chuyến đi.
Ông rời khỏi Hungary năm 1987, sống một năm tại Tây Berlin nhờ học bổng, rồi tìm cảm hứng ở châu Á, đặc biệt là Mông Cổ và Trung Quốc, cho các tác phẩm như “The Prisoner of Urga” và “Destruction and Sorrow Beneath the Heavens”.
Khi viết “War and War” (Chiến tranh và chiến tranh), ông du hành khắp châu Âu và từng sống trong căn hộ của Allen Ginsberg ở New York. Ông mô tả sự giúp đỡ của nhà thơ huyền thoại này là “yếu tố then chốt” để hoàn thành cuốn sách.
Trong một cuộc phỏng vấn với The Guardian năm 2015, khi được hỏi mô tả về công việc của mình, ông nói: “Những con chữ; rồi từ chữ thành từ; từ đó thành vài câu ngắn; rồi nhiều câu dài hơn – đa phần rất dài – suốt 35 năm qua. Cái đẹp trong ngôn ngữ tựa như niềm vui trong địa ngục vậy.”
Khi được hỏi nên đọc tác phẩm nào trước, ông đáp: “Nếu có những độc giả chưa từng đọc sách của tôi, tôi chẳng biết khuyên họ đọc gì. Thay vào đó, tôi khuyên họ ra ngoài, ngồi đâu đó – có thể bên bờ suối – chẳng làm gì, chẳng nghĩ gì, chỉ im lặng như hòn đá. Rồi họ sẽ gặp ai đó đã đọc sách của tôi.”
Giải thưởng và di sản
Trước khi công bố, nhiều người đã nhận định Tàn Tuyết – nhà văn tiên phong người Trung Quốc – và Krasznahorkai là hai ứng viên sáng giá nhất.
Giải Nobel Văn học đã được trao 117 lần kể từ năm 1901. Các chủ nhân gần đây gồm Annie Ernaux, Bob Dylan, Abdulrazak Gurnah, Louise Glück, Peter Handke và Olga Tokarczuk. Năm 2024, giải thuộc về Han Kang, tác giả người Hàn Quốc nổi tiếng với tiểu thuyết The Vegetarian.
Krasznahorkai sẽ chính thức nhận huy chương và bằng chứng nhận tại lễ trao giải ở Stockholm tháng 12 tới.
Sau khi giải được công bố, nhà thơ và nhà văn Fiona Sampson đã nhận xét: “Krasznahorkai nhắc chúng ta rằng cuộc sống vốn khó khăn, khả năng kiểm soát hầu như luôn nằm ngoài tầm với, và màu sắc của nhiều thời đại, nhiều vùng đất đều ảm đạm. Tác phẩm của ông là một cuốn sách thiết yếu cho thời đại này.”
- Theo The Guardian
Đọc thêm bài viết cùng chủ đề:
- 18 nữ tác giả từng đoạt Nobel Văn học