Cảm giác u ám, bất lực bao trùm gần như toàn bộ nửa đầu cuốn sách – từ những ký ức nghèo khó, thiếu thốn trong sinh hoạt và học hành, đến những thất bại trong sự nghiệp học tập, rồi cả lúc túng thiếu, bị từ chối trong công việc khi anh bỏ việc để viết bản Hiến pháp Mỹ. Những trang đầu của cuốn sách dường như phủ một lớp sương mờ ảm đạm. Dẫu có những khoảnh khắc le lói ánh sáng hy vọng, chúng cũng nhanh chóng bị dập tắt bởi thực tại khắc nghiệt.

Đến lần đọc thứ hai, khi đọc kỹ hơn để viết bài review này, tôi phát hiện ra ở trang 111, anh từng thừa nhận: “Đôi khi tôi mong mình có thể chết đi”. Vậy điều gì đã ngăn anh hành động dại dột? Liệu có một “bí kíp” nào trong cách giáo dục gia đình giúp anh vượt qua khủng hoảng ở tuổi đôi mươi?

Điều gì đã giúp anh, dù túng thiếu và chịu nhiều áp lực thành công, vẫn lựa chọn con đường tiến thân đầy nhân văn và bền bỉ?Tôi tin rằng việc đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi này không chỉ hữu ích cho những người trẻ đang đối mặt với khủng hoảng, mà còn là bài học quý giá cho các bậc cha mẹ trong việc nuôi dạy con cái. Bởi nếu có thể xây dựng được một môi trường như anh Bình từng trải, xã hội sẽ có thêm nhiều người mạnh mẽ, kiên định và tử tế như anh.

Dưới đây là bốn yếu tố quan trọng từ tuổi thơ của anh Nguyễn Cảnh Bình mà tôi nhận thấy đã tạo nên một nền tảng vững chắc:

1. Là con út và cháu đích tôn – Căn tính được bảo tồn

Anh Bình là con út trong một gia đình có hai chị gái và là cháu đích tôn trong dòng họ. Điều đó đồng nghĩa với việc anh nhận được sự yêu thương và chiều chuộng từ gia đình. Theo tâm lý học phát triển, việc được nuôi dưỡng trong tình yêu thương và an toàn sẽ giúp trẻ giữ được những căn tính quan trọng như lòng tự trọng, sự tự tin và lòng trắc ẩn.

Chính điều này góp phần hình thành tính cách mạnh mẽ, không dễ thỏa hiệp của anh. Anh viết:

“Tôi hay phản kháng với các nề nếp, nguyên tắc, quy định có sẵn – những điều tôi thấy vô lý và bất công.” (tr. 51)

Nếu anh là con trưởng, có lẽ cuộc đời anh sẽ ít màu sắc và dữ dội hơn. Vai trò con út trong một môi trường được yêu thương đúng cách đã trở thành nền tảng cho ý chí tự lập và khát vọng vượt lên nghịch cảnh của anh.

2. Đọc sách từ nhỏ – Trí tuệ cảm xúc được bồi đắp từ bên trong

May mắn lớn của anh Bình là được tiếp xúc với sách từ rất sớm nhờ mẹ, bố và ông nội – những người cũng yêu sách.

“Một điều thú vị là khi về quê nghỉ hè, tôi có thời gian lục lọi sách trong nhà ông nội. Những buổi trưa hè, tôi nằm trên chiếc phản gỗ đọc mê mải.” (tr. 23)

“Mẹ tôi yêu thích sách vở, trong cơ quan bà cũng có nhiều người yêu sách.” (tr. 34)

Anh kể, từ sáu, bảy tuổi đã đọc viết thành thạo và đắm mình trong thế giới sách. Nhờ việc đọc sách thường xuyên, EQ (trí tuệ cảm xúc) của anh cũng được phát triển vượt trội so với bạn bè cùng trang lứa.

“Sau này, nhiều năm trời, cả khi đã nghỉ hưu, bố tôi vẫn đều đặn tuần hai lần vào Thư viện Quân đội ở Phố Lý Nam Đế để mượn sách về cho tôi đọc.” (tr. 39)

Đáng buồn là hiện nay nhiều bậc cha mẹ mong muốn con mình đọc sách, trong khi bản thân lại không thể đọc nổi vài trang. Việc đọc sách chỉ trở thành thói quen nếu được gieo mầm từ nhỏ – ở giai đoạn trẻ tò mò nhất về thế giới.

3. Nề nếp, vận động và rèn luyện thói quen từ sớm – Tính cách được hình thành qua hành động

Gia đình anh Bình, từ ông nội đến bố, đều rất nghiêm khắc.“Dòng họ tôi có truyền thống lâu đời nên từ bé tôi đã quen với nếp gia phong nghiêm khắc.”

“Bố tôi rất nghiêm khắc, rèn giũa tôi trong mọi việc phải chỉn chu. Cây bút chì chỉ cần gọt lệch chút cũng bị nhắc nhở.” (tr. 21)

Những quy chuẩn nhỏ nhặt ấy tạo nên sự cẩn thận, tỉ mỉ – phẩm chất quan trọng trong công việc về sau. Những người thành công thường là những người ám ảnh về chi tiết.

Ngoài việc học, anh Bình cũng lao động rất nhiều:

“Chiều đến, học xong bài, tôi đi hái rau sam, vớt bèo, xách nước tưới rau…”

“Bọn trẻ con còn đi nhặt hạt táo khô bán cho bà đồng nát để làm thuốc…” (tr. 29)

Việc lao động từ nhỏ giúp anh có tinh thần dấn thân, không ngại khó, ngại khổ – yếu tố cực kỳ quan trọng để vượt qua giai đoạn khủng hoảng của tuổi trưởng thành.

Ngày nay, nhiều trẻ em ít có cơ hội vận động, ít làm việc nhà, thiếu kỹ năng sống và tinh thần chịu trách nhiệm. Vận động không chỉ rèn tính cách mà còn giúp cơ thể tiết ra những chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác hạnh phúc như dopamine, serotonin, endorphin, từ đó giúp trẻ chống lại trầm cảm, stress hiệu quả hơn.

4. Trải nghiệm cái nghèo – Hiểu giá trị của lao động và đồng tiền

Không ai mong muốn con cái mình nghèo, nhưng việc để trẻ nhận thức sâu sắc về giá trị của tiền bạc lại là điều vô cùng cần thiết. Anh Bình từ nhỏ đã gặm nhấm cái nghèo qua từng bữa ăn, từng món đồ vụn vặt và lao động để kiếm thêm từng hào. Trải nghiệm đó dần dần hình thành trong anh một tư duy tiết kiệm, thực tế và bản lĩnh vượt khó.

Chính vì từng đói, từng thiếu, từng bị từ chối, anh mới có quyết tâm mãnh liệt phải đứng trên đôi chân của mình – dù là làm công việc chân tay để kiếm sống.Một đứa trẻ có căn tính vững vàng, khi trải qua nghịch cảnh, sẽ học được cách "làm chủ chính mình" thay vì đổ lỗi hay chờ đợi ai khác giúp đỡ.

Ngày nay, dù điều kiện vật chất đã khá hơn, nhưng nếu không thiết lập các nguyên tắc quản lý chi tiêu, rèn luyện khả năng lao động, nhiều đứa trẻ sẽ lớn lên trong sự lệch chuẩn về giá trị sống. Việc hiểu và vận hành đồng tiền cũng quan trọng không kém việc học kiến thức – điều này cần trở thành “truyền thống” của mọi gia đình, bên cạnh truyền thống hiếu học.

Tóm lại, những gì anh Nguyễn Cảnh Bình trải qua trong thời thơ ấu – từ môi trường gia đình yêu thương, đọc sách từ nhỏ, được rèn luyện nề nếp, cho đến trải nghiệm cái nghèo – tất cả đã tạo nên nền móng cho một con người đầy nội lực, bản lĩnh, và giàu chất nhân văn.

Dù chỉ qua một cuốn tự truyện, ta cũng có thể cảm nhận được điều đó. Và từ đó, tôi hi vọng có thể xây dựng một khung giáo dục tương tự để giúp trẻ em hôm nay có cơ hội trở thành những “Nguyễn Cảnh Bình” của tương lai – kiên cường, tử tế và đầy khát vọng sống.

- Theo: Quang Hoa (Quản trị viên CỘNG ĐỒNG CHA MẸ TÍCH CỰC Gỡ rối & chia sẻ)