Tóm lược 12 luật trí não để hiểu điều gì đang diễn ra trong đầu chúng ta
Tóm lược 12 luật trí não để hiểu điều gì đang diễn ra trong đầu chúng ta
Bộ não chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể người nhưng lại sử dụng khoảng 20% năng lượng cung cấp cho toàn cơ thể. Bộ não có thể xử lý được những tiến trình rắc rối trong nháy mắt, nhưng chính nó lại không biết mình hoạt động như thế nào. Cuốn sách “Luật trí não” của Tiến sĩ John Medina sẽ phần nào giúp bạn trả lời câu hỏi ấy. 
Luật trí não
(6 lượt)

Tác giả đưa ra 12 quy luật trí não là những lập luận khoa học và gợi ý nhằm khám phá cách thức ứng dụng chúng vào cuộc sống thường nhật của chúng ta, đặc biệt ở trường học và nơi làm việc. Bài viết dưới đây sẽ tóm lược 12 quy luật ấy. 

 

Quy luật #1: Rèn luyện cơ thể giúp tăng cường năng lực trí não

 

Não chúng ta được tạo ra để đi bộ 12 dặm một ngày! Để cải thiện kỹ năng suy nghĩ, phải vận động. 

Rèn luyện cơ thể giúp vận chuyển máu lên não, mang lại cho não năng lượng từ glucose và oxy để loại bỏ các điện tử độc hại còn sót lại. Nó cũng giúp kích thích các protein để duy trì kết nối giữa các nơ-ron. 

Tập aerobic hai lần một tuần làm giảm một nửa nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ thông thường. Aerobic cũng loại bỏ 60% nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. 

 

Quy luật #2: Não người cũng tiến hóa

 

Chúng ta không chỉ có một bộ não, mà chúng ta có tới ba bộ não trong đầu. Chúng ta bắt đầu với “não thằn lằn”, nó giúp chúng ta thở. sau đó là bộ não giống não của một con mèo. rồi phủ lên trên tất cả một lớp mỏng Jell-O được coi là vỏ não - bộ não thứ 3, mạnh mẽ là não “con người”. 

Chúng ta thống trị thế giới nhờ thích nghi với sự thay đổi của nó, sau khi buộc phải chuyển từ trên cây xuống thảo nguyên vì khí hậu cắt mất nguồn thức ăn của chúng ta.

Chuyển từ việc đi bằng 4 chân đến đi bằng 2 chân trên thảo nguyên giúp giải phóng năng lượng nhằm phát triển bộ não phức hợp.

Lý luận hình tượng là một khả năng độc đáo của con người. Nó xuất phát từ nhu cầu muốn hiểu được những dự định và động cơ của người khác, cho phép chúng ta phối hợp trong một nhóm. 

 

Quy luật #3: Mỗi bộ não được kết nối khác nhau

 

Những việc bạn làm và những điều bạn học được sẽ làm thay đổi cấu trúc vật lý của não bạn - nó sẽ thật sự được tái thiết lập.

Những vùng não khác nhau phát triển theo tốc độ khác nhau ở những người khác nhau. 

Không có hai bộ não người lưu trữ cùng một thông tin theo cùng một cách ở cùng một nơi giống nhau. 

Chúng ta có nhiều loại hình thông tin, nhiều loại hình trong số đỏ không thể hiện qua những bài kiểm tra IQ. 

 

Quy luật #4: Chúng ta không chú ý đến những điều nhàm chán

 

“Chùm sáng” chú ý của não chỉ có thể tập trung vào một việc trong một thời điểm: Không làm việc đa nhiệm. 

Chúng ta giỏi hơn trong việc xem xét các khuôn mẫu và rút ra ý nghĩa của một sự kiện hơn là ghi nhận lại các chi tiết. 

Sự thức tỉnh cảm xúc giúp não học tập tốt hơn. 

Người nghe cứ sau 10 phút lại lơ đãng, nhưng bạn có thể kéo họ trở lại bằng cách kể những câu chuyện hoặc tạo ra những sự kiện giàu cảm xúc. 

 

Quy luật #5: Nhắc lại để nhớ

 

Não có nhiều kiểu hệ thống trí nhớ. Mỗi kiểu tuân theo bốn giai đoạn xử lý: Mã hóa. lưu trữ, nhớ lại và quên.

Thông tin đi vào não bạn ngay lập tức được chia thành nhiều mảnh và được gửi tới nhiều vùng khác nhau của vỏ não để lưu giữ.

Phần lớn các sự kiện dự đoán điều gì đó đã biết hay chưa cũng sẽ được ghi nhớ, xảy ra ở ngay những giây đầu tiên của việc học hỏi. Chúng ta càng mã hóa kỹ lưỡng một ký ức trong những khoảnh khắc đầu tiên, ký ức đó sẽ càng mạnh mẽ hơn. 

Bạn có thể cải thiện cơ hội ghi nhớ một điều gì đó nếu bạn tái tạo lại môi trường mà bạn đã cập nhật nó vào não mình lúc ban đầu. 

 

Quy luật #6: Nhớ để nhắc lại

 

Hầu hết mọi ký ức đều biến mất trong vài phút, nhưng những ký ức còn sót lại sau thời kỳ mỏng manh được củng cố theo thời gian. 

Các ký ức dài hạn được hình thành trong một cuộc đối thoại hai chiều giữa cá ngựa và vỏ não, cho đến khi cá ngựa phá vỡ kết nối và ký ức được cố định trong vỏ não - có thể mất nhiều năm. 

Não chúng ta chỉ cho chúng ta cái nhìn tương đối về hiện thực vì chúng pha trộn những hiểu biết mới với ký ức cũ và lưu giữ chúng cùng một nơi. 

Cách thức khiến ký ức dài hạn trở nên bền vững hơn là dần dần hợp nhất thông tin mới và nhắc lại nó trong những khoảng thời gian nhất định. 

 

Quy luật #7: Ngủ tốt, suy nghĩ tốt

 

Bộ não luôn trong trạng thái căng thẳng giữa các tế bào và các chất hóa chất buộc bạn phải đi ngủ, chính chúng cũng giữ cho bạn thức. 

Các nơ-ron trong não bạn hoạt động nhịp nhàng, mãnh liệt trong lúc bạn ngủ - có thể diễn lại những gì bạn đã học được ngày hôm đó. 

Mọi người khác nhau về cần ngủ bao nhiêu giờ và thích ngủ vào lúc nào, nhưng động thái sinh học của giấc ngủ trưa thì hoàn toàn như nhau. 

Mất ngủ làm tổn thương sự chú ý, chức năng thực thi, trí nhớ làm việc, tâm trạng, kỹ năng định lượng, khả năng lập luận logic, thậm chí sự khéo léo về vận động. 

 

Quy luật #8: Những bộ não bị căng thẳng không học tập giống nhau

 

Hệ thống phòng thủ của cơ thể bạn - sự giải phóng adrenaline và cortisol - được tạo nên để phản ứng tức thì với một mối nguy hiểm thật sự nhưng đang qua đi, chẳng hạn như một con hổ răng sắc. Sự căng thẳng kinh niên, ví dụ như mâu thuẫn trong gia đình, phá bỏ không thương tiếc một hệ thống được tạo nên chỉ để đối phó với những phản ứng ngắn hạn. 

Dưới tác động của sự căng thẳng kinh niên, adrenaline tạo ra những vết sẹo trong các mạch máu của bạn có thể gây nên một cơn đau tim hoặc đột quỵ, và cortisol gây tổn hại đến các tế bào cá ngựa, phá hỏng khả năng học hỏi và ghi nhớ của bạn. 

Về phương diện cá nhân, loại hình căng thẳng tồi tệ nhất chính là cảm giác bạn không kiểm soát được rắc rối - bạn cảm thấy bất lực. 

Căng thẳng về cảm xúc có ảnh hưởng to lớn tới toàn xã hội, ảnh hưởng đến khả năng học tập ở trường của trẻ em và năng suất lao động của nhân viên tại nơi làm việc. 

 

Quy luật #9: Kích thích nhiều giác quan

 

Chúng ta tiếp thu thông tin về một sự việc thông qua các giác quan, chuyển nó thành các tín hiệu điện (một số là hình ảnh, số khác là âm thanh…), phân tán các tín hiệu đó tới các phần riêng biệt của não, sau đó tại lập lại những gì đã diễn ra, cuối cùng nhận thức được sự việc một cách tổng thể. 

Bộ não dường như dựa một phần vào kinh nghiệm quá khứ trong việc quyết định cách thức kết hợp những tín hiệu này, vậy nên hai người có thể nhận thức rất khác nhau về cùng một sự việc. 

Các giác quan của chúng ta tiến hóa để hợp tác với nhau - thí dụ như thị giác ảnh hưởng đến thính giác - có nghĩa là chúng ta học tập tốt nhất khi kích thích nhiều giác quan cùng một lúc. 

Mùi hương có một năng lực khác thường trong việc tìm lại ký ức, có thể do các tín hiệu mùi hương vòng qua đồi não và hướng thẳng tới các điểm đến của chúng, bao gồm cả bộ máy quản lý cảm xúc gọi là hạch hạnh nhân. 

 

Quy luật #10: Thị giác là quân bài chủ trong mọi giác quan

 

Cho đến nay, thị giác chiếm vị trí thống trị trong hầu hết mọi giác quan của chúng ta, nắm giữ một nửa tiềm lực của não.

Thứ chúng ta trông thấy chỉ là thứ não bảo chúng ta nhìn và không chính xác 100%. 

Chúng ta phân tích thị giác theo nhiều bước. Võng mạc tập hợp các shajt ánh sáng thành những dòng suối thông tin giống như bộ phim ngắn. Vỏ não thị giác xử lý các dòng suối này, một vài vùng ghi nhận sự vận động, các vùng khác ghi nhận màu sắc, v.v… Cuối cùng, chúng ta kết hợp các thông tin đó với nhau, do đó chúng ta có thể nhìn thấy được. 

Chúng ta học tập và ghi nhớ tốt nhất thông qua tranh ảnh, chứ không phải ngôn ngữ viết và nói. 

 

Quy luật #11: Bộ não của đàn ông và phụ nữ khác nhau

 

Đàn ông có một nhiễm sắc thể X và phụ nữ thì có hai, mặc dù hoạt động như nhiễm sắc thể dự phòng. Đó là một “điểm nóng” về nhận thức, chứa một tỷ lệ phần trăm lớn khác thường các gien tham gia vào sự sản xuất của não. 

Về mặt di truyền, phụ nữ phức tạp hơn đàn ông vì các nhiễm sắc thể X hoạt động trong các tế bào là sự pha trộn của cả bố lẫn mẹ. Các nhiễm sắc thể X của đàn ông đều bắt nguồn từ mẹ và nhiễm sắc thể Y của họ chứa ít hơn 100 gien, so với 1.500 gien trong nhiễm sắc thể X. 

Bộ não của nam và nữ khác biệt về cấu trúc và sinh hóa - nam giới có hạch hạnh nhân lớn hơn và sản sinh chất truyền dẫn thành kinh nhanh hơn. Tuy nhiên, chúng ta không biết được liệu những khác biệt đó có quan trọng hay không. 

Nam và nữ phản ứng khác nhau với sự căng thẳng cao độ: Phụ nữ kích hoạt hạch hạnh nhân ở bán cầu não trái và ghi nhớ các chi tiết có tính cảm xúc. Đàn ông sử dụng hạch hạnh nhân bên phải và nắm bắt được các ý chính. 

 

Quy luật #12: Chúng ta là những nhà thám hiểm mạnh mẽ và tự nhiên

 

Trẻ nhỏ là mô hình của cách thức mà chúng ta học tập - không phải bằng phản ứng thụ động với môi trường mà bằng cách tích cực thử nghiệm thông qua sự quan sát, đặt ra giả thuyết, thí nghiệm và rút ra kết luận. 

Những phần cụ thể của não thừa nhận cách tiếp cận khoa học này. Vỏ não trước trán bên phải tìm kiếm các sai sót trong giả thuyết của chúng ta (“Hổ răng sắc không phải vô hại”) và khu vực tiếp giáp khuyên chúng ta thay đổi hành vi (“Chạy đi”).

Chúng ta có thể nhận biết và bắt chước hành vi nhờ các “nơ-ron phản chiếu” phân bố rải rác khắp não. 

Một số phần trong não người lớn dễ uốn nắn như não của trẻ nhỏ, vì vậy, chúng ta có thể tạo ra các nơ-ron và học những điều mới mẻ trong suốt cuộc đời của chúng ta. 

- Theo cuốn sách "Luật trí não"

Tags: