Tương tự, mỗi nhân vật của bạn cũng có một mảnh đất cảm xúc mà họ chăm chút hoặc bỏ bê theo cách riêng của họ. Một trong những điều bạn cần khám phá ngay từ đầu là mảnh đất của từng nhân vật trông như thế nào. Người đó đang trong những gì, và tình trạng của mảnh đất ra sao? Những điều này có thể không được thể hiện trực tiếp trong những gì bạn viết, nhưng quan trọng là bạn cần hiểu càng sâu càng tốt về đời sống nội tâm của các nhân vật mà bạn đang xây dựng.

Tiếp theo, bạn cũng nên tự hỏi nhân vật của bạn có tư thế đứng như thế nào, họ mang theo những gì trong túi áo hay túi xách, nét mặt và dáng vẻ của họ thay đổi ra sao khi họ suy nghĩ, buồn chán hay sợ hãi. Họ đã bỏ phiếu cho ai trong cuộc bầu cử gần nhất? Tại sao người khác phải quan tâm đến họ? Nếu biết mình chỉ còn sáu tháng để sống, họ sẽ dừng làm việc gì đầu tiên? Họ có bắt đầu hút thuốc trở lại không? Họ có tiếp tục dùng chỉ nha khoa không?

Bạn sẽ yêu một số nhân vật của mình vì họ phản ánh chính con người bạn hoặc một khía cạnh nào đó của bạn, và bạn cũng sẽ ghét một số nhân vật vì lý do tương tự. Nhưng dù thế nào đi nữa, bạn vẫn phải để những điều tồi tệ xảy ra với một vài nhân vật mà bạn yêu quý, vì nếu không thì câu chuyện của bạn sẽ chẳng còn ý nghĩa gì nữa. Ngay cả các nhân vật tốt bụng cũng cần phải trải qua những tình huống khó khăn, bởi vì mọi hành động của chúng ta đều dẫn đến một kết quả nào đó, và không phải lúc nào chúng ta cũng cư xử một cách hoàn háo. Nếu ban bảo vệ các nhân vật của mình khỏi những kết quả không mong muốn do hành vi không hoàn hảo của họ gây ra, câu chuyện của bạn sẽ trở nên nhạt nhẽo và vô nghĩa vì nó không phản ánh được cuộc sống thực. Hãy tìm hiểu kỹ về các nhân vật của bạn, đặt ra thử thách cho họ và để mọi chuyện diễn ra một cách tự nhiên. [...]

*

Một cách khác để tìm hiểu các nhân vật của bạn là dựa trên những người mà bạn biết ngoài đời thật hoặc kết hợp đặc điểm của nhiều người khác nhau. Chẳng hạn như bạn có thể dùng chú Edgar của bạn làm hình mẫu cho một nhân vật, nhưng bạn tạo thêm cho nhân vật đó những đặc điểm khác biệt như có hành vi lo lắng hoặc mùi hương kỳ lạ – điều mà bạn ghi chú về một người bạn từng gặp khi xếp hàng tại bưu điện. Hãy hình dung các nhân vật này một cách rõ ràng trong tâm trí bạn rồi bắt đầu dùng từ ngữ để phác họa họ ra cho người đọc thấy. Tuy nhiên, nếu chỉ viết toàn những trang mô tả dài dòng thì bạn có thể khiến người đọc chán nản. Hãy thử tưởng tượng xem nhân vật sẽ nói gì và nói theo cách nào. Một câu thoại chân thực và tự nhiên có thể khắc họa nhân vật rõ nét hơn nhiều so với hàng chục trang mô tả.

Các nhân vật chính của bạn sẽ kể về hoàn cảnh hiện tại của họ với một người bạn thân như thế nào, trước và sau khi uống vài ly? Hãy thử ghi lại lời họ chia sẻ về bản thân và cuộc sống gần đây của họ. [...]

*

Những thói quen và niềm tin của nhân vật đó là gì? Hãy hình dung những điều nhỏ nhặt mà các nhân vật sẽ viết trong nhật ký của họ: tôi ăn món này, tôi ghét chuyện đó, tôi làm việc kia, tôi dắt chó đi dạo một quãng đường dài, tôi trò chuyện với hàng xóm... Tất cả những điều này chính là thứ gắn kết họ với thế giới, với những người xung quanh và giúp họ cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa.

Cái rổ tre là một hình ảnh rất phù hợp với cuộc sống của nhân vật, vì nó có nhiều lỗ. Mỗi nhân vật có ý thức được những “lỗ hổng” đó trong cuộc sống của mình hay không? Họ có sống trong hiện tại không? Có người từng nói với tôi: “Tôi đang cố gắng học cách sống trong khoảnh khắc hiện tại – không phải khoảnh khắc trước đó, cũng không phải khoảnh khắc tiếp theo, mà là khoảnh khắc này”. Các nhân vật của bạn đang sống trong khoảnh khắc nào? Họ đang dạy con cái của họ những gì thông qua cách họ sống và giáo dục bọn trẻ? 

Ví dụ, tôi đã dạy Sam những câu khẩu hiệu về hòa bình khi thằng bé chỉ mới hai tuổi. Đó là thời gian diễn ra cuộc chiến tranh vùng Vịnh nên tôi đã cảm thấy có chút tức giận. 

"Chúng ta muốn gì?”, tôi hỏi Sam.

“Hòa bình”, thằng bé đáp lại một cách nghiêm túc.

“Và chúng ta muốn có điều đó vào lúc nào?”, tôi hỏi tiếp.

“Ngay bây giờ!”, Sam trả lời, rồi tôi mỉm cười và thưởng bánh cho thằng bé.

Dĩ nhiên là những câu nói đó hoàn toàn vô nghĩa đối với Sam. Thật ra tôi đã có thể dạy thằng bé nói bất kỳ từ nào thay vì “hòa bình” và bất kỳ thời điểm nào thay vì “ngay bây giờ”.

Nhưng bạn bè tôi rất thích việc tôi dạy Sam những câu này, và cả ông bà của thằng bé cũng thích. Vậy điều này phản ánh điều gì về tôi và những khao khát của tôi? Tôi tin rằng so với ba trang mô tả thì những chi tiết như vậy có thể cung cấp cho người đọc một cái nhìn sâu sắc hơn về một nhân vật. Nếu tôi là nhân vật nữ trong một câu chuyện thì chi tiết này có thể cho thấy tình hình chính trị hiện tại ở nơi cô ấy sống, nền tảng chính trị của cô ấy, cách cô thích làm hài lòng mọi người, cách cô khát khao hòa bình và mong muốn được thuộc về một nơi nào đó, cách cố xoa dịu cơn giận và sự thất vọng bằng khiếu hài hước trong khi sử dụng con mình như một đạo cụ – như một Charlie McCarthy đời thực. Chuyện này thật đáng sợ, nhưng cũng có chút cảm động. Có thể cách đây ba mươi lăm năm, người phụ nữ đó đã phải biểu diễn cho bạn bè của cha mẹ cô xem. Có thể cô từng là Charlie McCarthy của họ. Có lẽ cô và nhà trị liệu của cô sẽ thảo luận về vấn đề đó trong vài tháng tới.

Vậy sau khi nhận ra điều mình đang làm, liệu có ấy có dừng việc biến đứa con thành Charlie McCarthy của mình không? Không, có không dừng lại, và điều này càng giúp người đọc biết thêm nhiều điều khác về cô. Cô vẫn tiếp tục đối xử với con mình như vậy, kể cả sau khi chiến tranh đã kết thúc rất lâu. Cho đến một ngày, cô gọi cậu con trai ba tuổi rưỡi của mình đến và hỏi: “Này, chúng ta muốn gì?". Cậu bé buồn bã đáp lại: "Ăn trưa".

*

Những điểm yếu của một con người thường chính là điều khiến họ trở nên dễ mến. Tôi thích những người kể chuyện có nét giống như bạn bè của mình, tức là có nhiều khuyết điểm giống tôi. Những đặc điểm mà tôi thấy thú vị bao gồm sự tập trung vào bản thân, khuynh hướng trì hoãn, sự tự huyễn hoặc, nham hiểm, ghen tỵ, nịnh nọt, tham lam hoặc nghiện ngập.

Nhân vật kể chuyện không nên là người quá hoàn hảo, vì một nhân vật hoàn hảo là một nhân vật không có chiều sâu, thiếu tính chân thực và cực kỳ nhàm chán. Tôi thích những nhân vật có khiếu hài hước theo kiểu “đen tối” và biết quan tâm đến những vấn đề quan trọng như chính trị, tâm lý và tinh thần.

Tôi muốn họ có khát khao tìm hiểu xem chúng ta là ai và ý nghĩa của cuộc sống là gì. Tôi thích họ có những đặc điểm tâm lý bất ổn kiểu như tôi; chẳng hạn như có lần bạn tôi nói “Tôi có thể căm ghét cả đại dương nếu tôi muốn", và tôi nhận ra tôi thích điều đó ở anh ấy. Tôi cũng thích kiểu nhân vật có niềm tin, vì nếu một người bạn hoặc người kể chuyện thể hiện sự tuyệt vọng quá sớm, tôi sẽ mất hết hứng thú. Điều đó khiến tôi buồn rầu và ăn uống quá đà. Họ không có niềm tin cũng không sao, miễn là họ có thể cho thấy họ biết “tuyệt vọng một cách hài hước", vì khiếu hài hước cũng là một cách thể hiện rằng họ vẫn còn chút hy vọng hoặc lac quan. Tiểu thuyết nên là những tác phẩm chứa đựng hy vọng, ít nhất là tiểu thuyết Mỹ. Nhìn chung, việc viết ra những trang tiểu thuyết không chứa đựng mình sẽ chết, nhưng điều quan trọng là chúng ta sẽ sống như hy vọng sẽ chẳng đem lại ích lợi gì cả. Tất cả chúng ta đều biết thế nào khi đối diện với sự thật đó.

Đôi khi, một người không hài hước hoặc không có tài ăn nói vẫn có thể trở thành một người bạn hoặc người kể chuyện tuyệt vời, miễn là họ có một cái nhìn rõ ràng về cuộc sống đặc biệt khi họ đã hoặc đang vượt qua những thử thách lớn lao. Chuyện vượt qua thử thách vốn đã là một chi tiết cuốn hút vì đó là điều mà ai trong chúng ta cũng phải đối mặt. Việc này cũng giống như quá trình leo lên một vách đá dựng đứng: đôi lúc chúng ta phải đặt một tay lên mỏm đá này, một tay lên mỏm đá kia, và mỗi ngón chân đều phải mò mẫm tìm kiếm từng điểm tựa vững chắc để có thể leo lên, dù đó chỉ là những điểm tựa tạm thời; và trong quá trình đó, chúng ta không có thời gian cho những lời hoa mỹ hay những câu nói dí dỏm. Bạn sẽ không bận tâm khi những nhân vật đang ở trong hoàn cảnh khó khăn như vậy không tỏ ra dễ mến. Bạn chỉ thấy hài lòng vì họ đã làm những việc mà bạn cũng sẽ phải làm khi gặp tình huống tương tự, và họ đã làm những việc đó với một thái độ kiên định. Những thử thách và sự kiên định của họ chính là điều giúp câu chuyện của bạn trở nên hấp dẫn.m

Ngoài ra, mỗi người đều có cách nhìn nhận khác nhau về điều gì là hấp dẫn hoặc thú vị. Người ta thường đưa cho tôi những quyển sách và bài viết mà họ cam đoan là rất hấp dẫn, và tôi thì thấy mình đang cầm quyển sách đó sau khi tỉnh dậy với một cú giật mình - như khi bạn ngủ gật trong rạp chiếu phim và cảm thấy như mình đang rơi khỏi một chiếc máy bay.

Đối với tôi, đây là một định nghĩa đúng đắn về sự thú vị, trích từ một truyện ngắn của Abigail Thomas:

Người đọc cũng muốn có cảm giác rằng một nhân vật quan trọng, chẳng hạn như người kể chuyện, là người đáng tin cậy.

Người đọc muốn tin rằng nhân vật đó đang nói sự thật bằng khả năng tốt nhất của họ chứ không dối trá, mập mờ hay thao túng tâm lý người khác. (Trừ khi họ có tính cách đặc trưng là lươn lẹo hay dối trá.) Độc giả không muốn bị thao túng tâm lý một cách không tinh tế. Tất nhiên, họ đọc một tác phẩm hư cấu để bị thao túng tâm lý, nhưng họ muốn điều đó được thực hiện một cách khéo léo. Họ muốn được mát-xa bởi một nhân viên mát-xa chuyên nghiệp chứ không muốn bị “quật” như thể mình là một tấm thảm đầy bụi.

Điều này đặt ra vấn đề về cách mà những nhà văn như chúng ta truyền đạt sự thật. Nghịch lý ở đây là các nhà văn tìm kiếm sự thật bằng cách bịa đặt trong từng câu chữ. Khi bạn sáng bạn bịa đặt câu chuyện đó nhằm mục đích nói lên sự thật, và tạo ra một câu chuyện nào đó, đó chính là sự bịa đặt. Nhưng sau đó bạn dốc hết tâm huyết của mình để truyền tải sự thật một cách rõ ràng. Bạn tạo ra các nhân vật của mình, một phân từ trải nghiệm, một phần từ trí tưởng tượng của bạn, và bạn cần cảm thấy có trách nhiệm trong việc thể hiện các nhân vật đó một cách trung thực, mặc dù bạn đang bịa ra họ. Tôi cho rằng lý do cơ bản về mặt đạo đức để làm điều này chính là Nguyên tắc Vàng¹. Tôi không muốn bị lừa dối; tôi muốn bạn nói sự thật với tôi, nên tôi sẽ cố gắng nói sự thật với bạn.

*

Chỉ cần đừng giả vờ rằng bạn hiểu các nhân vật của mình hơn chính họ, vì bạn thật sự không hiểu đâu. Hãy giữ cho tâm trí bạn cởi mở và hãy lắng nghe họ. Chỉ đơn giản vậy thôi.

- Trích đoạn từ cuốn sách “Viết và Sống” của tác giả Anne Lamott do First News chuyển ngữ và phát hành