Dưới đây là 6 thói quen đã thay đổi hoàn toàn cách tôi viết, sắp xếp và áp dụng những gì mình học được.

Những thói quen này rất đơn giản, chỉ cần một chút chủ đích và lặp lại, nhưng tin tôi đi: chúng tạo nên sự khác biệt giữa việc quên sạch sau vài ngày và việc biến kiến thức thành một phần của chính bạn.

Hãy nghĩ xem: bạn mất bao lâu để đọc và hiểu một đoạn 200 từ? 30 giây? Một phút? Còn để hiểu một sơ đồ thể hiện cùng ý tưởng đó thì sao?

Chỉ 3 giây. Hoặc ít hơn.

Não bộ xử lý hình ảnh nhanh hơn chữ viết rất nhiều lần.

Vì vậy, khi ghi chú, đừng viết những bức tường chữ. Hãy bắt đầu chuyển ý tưởng thành hình ảnh.

Dưới đây là 4 cách dễ làm:

• Mind map (sơ đồ tư duy): tổ chức mối quan hệ giữa các khái niệm.
• Flowchart (lưu đồ): mô tả quy trình từng bước.
• Bảng so sánh: nhìn rõ khác biệt chỉ trong một ánh mắt.
• Phác họa nhanh: kích hoạt trí nhớ thị giác, giúp ôn lại nhanh hơn.

Ví dụ thực tế: bạn đang đọc về “cách cải thiện thói quen”. Thay vì chép nguyên định nghĩa, hãy vẽ một chu trình:  Kích hoạt → Hành động → Phần thưởng.

Chỉ cần nhìn hình vẽ đó, bạn sẽ nhớ ngay lý thuyết. Ghi chú bằng hình ảnh = hiệu suất não tối đa.

Tô đậm cả chương sách không phải là ghi chú.

Đừng rơi vào ảo tưởng của người sưu tầm: cảm giác rằng mình đang tiến bộ khi thu thập thật nhiều thông tin nhưng thực ra, ta chẳng tiến được bước nào.  Chính việc tóm tắt và kết nối mới là điều tạo nên sự khác biệt giữa “biết” và “hiểu.”

Ghi chú thực sự đòi hỏi nỗ lực, không chỉ là tô đậm rồi lật trang.

Vậy làm sao để làm đúng? 

Hãy thử Phương pháp Gốc Rễ (The Root Method).

Phương pháp Gốc Rễ gồm 4 bước:

1. Trước khi bắt đầu, lấy một tờ giấy trắng và viết ra mọi điều bạn đã biết về chủ đề sắp đọc, dù chỉ là vài ý nhỏ.
2. Khi đọc, thêm thông tin mới bằng màu khác.
3. Trước buổi đọc tiếp theo, xem lại tờ giấy, rồi lặp lại bước 2.
4. Lưu trữ các tờ này vào một tập hồ sơ và ôn định kỳ.

Nhờ vậy, lượng thông tin khổng lồ trở nên dễ tiêu hóa. Tôi từng nói với bạn đại học của mình: “Một bản tóm tắt tốt có thể viết vừa trên một chiếc khăn giấy.”

Càng cô đọng, bạn càng giữ được tinh túy, và chỉ vài từ khóa cũng đủ gợi lại cả khái niệm.

Từ đơn giản đến phức tạp: với một trí óc tốt, chỉ cần ít chữ.

Bạn có hàng trăm thư mục, nhãn, màu sắc và tầng lớp phân loại… nhưng lúc cần thì chẳng bao giờ tìm thấy thứ mình muốn, hoặc tốn cả đống thời gian mới lần ra?

Tôi hiểu cảm giác đó. Tôi từng nghĩ rằng hệ thống càng phức tạp thì càng hiệu quả, cho đến khi phát hiện ra một cách thực tế hơn nhiều: Hãy sắp xếp theo “mức độ hữu ích”, không phải theo “chủ đề.”

Cách làm:

• Viết trước, sắp xếp sau: Khi bạn nảy ra ý tưởng, đó không phải lúc để phán xét hay phân loại. Hãy ghi lại trước, sắp xếp sau.
• Phân loại theo mục đích sử dụng: Đừng gắn nhãn kiểu “Năng suất” hay “Tâm lý học.” Thay vào đó, hãy ghi rõ mục đích như “Dự án podcast” hay “Cải thiện thói quen.” Mỗi thông tin bạn thu thập đều phục vụ một mục tiêu cụ thể - hãy làm rõ điều đó.

Sự thay đổi nhỏ này giúp bạn tiết kiệm vài giây mỗi lần tìm kiếm, vài phút mỗi ngày và vài giờ mỗi tuần. Hãy tưởng tượng: mọi ghi chú quan trọng đều nằm sẵn trong tầm tay, bạn có thể tạo ra ý tưởng với tốc độ của suy nghĩ.

Những ý tưởng hay nhất không xuất hiện khi bạn mở ứng dụng ghi chú. Chúng đến khi bạn đang tắm, đi bộ, xem phim, hoặc lơ mơ sắp ngủ.

Đừng chờ. Càng chần chừ, bạn càng quên. Ý tưởng chỉ trở thành thật khi bạn viết nó ra, dù nó có vẻ điên rồ thế nào. Hãy ghi lại — để nó không tan biến.

Sau đó, bạn có thể xem lại, chỉnh sửa và phân loại dựa trên mức độ hữu ích.

Ghi chú tốt mới chỉ là một nửa chặng đường. Nửa còn lại chính là xem lại chúng.

Não bộ có xu hướng quên, và sự hiểu biết của bạn cũng thay đổi theo thời gian.  Mỗi lần ôn lại, bạn sẽ:

• làm mới trí nhớ,
• mở rộng góc nhìn
• và chỉnh sửa những gì đã lỗi thời.

Cách làm hiệu quả nhất: Lặp lại giãn cách (Spaced Repetition).

Hãy xem lại ghi chú theo các khoảng thời gian tăng dần, đây là cách tận dụng “đường cong quên lãng” của não người để ghi nhớ tối ưu hơn.

Mỗi lần ôn, khả năng ghi nhớ dài hạn của bạn lại tăng lên. Lúc đầu, ta quên rất nhanh. Nhưng nhờ lặp lại, trí nhớ dài hạn được kích hoạt.

Bạn từng học nhồi nhét trước kỳ thi rồi quên sạch sau đó chứ? Chính là vì điều này.

Hãy dùng lịch cá nhân để lên kế hoạch ôn định kỳ những thông tin quan trọng cho dự án bạn đang làm. Bằng cách đó, chúng sẽ luôn sẵn sàng trong “bộ nhớ ngắn hạn” của bạn.

Khi ôn lại, hãy tự hỏi:

• Có thể rút gọn hơn không?
• Có phần nào cần bổ sung vì mình đã hiểu sâu hơn không?
• Có chỗ nào cần sửa vì không còn đúng không?

Đừng cố tạo ra ghi chú hoàn hảo ngay từ đầu. Sự hoàn thiện chỉ đến từ việc ôn tập và chỉnh sửa liên tục.

Thay đổi thật sự không xảy ra khi bạn học điều mới. Nó chỉ xảy ra khi bạn bắt đầu áp dụng.

Biết rằng tập thể dục hằng ngày tốt cho sức khỏe là vô nghĩa nếu bạn chẳng bao giờ đứng dậy tập. Kiến thức mà không hành động chỉ là dữ liệu vô dụng.

Vậy làm thế nào để biến kiến thức thành hành động thật sự?

Thay đổi từng thói quen một

Để tạo ra những thay đổi lớn mà không bỏ cuộc giữa chừng, hãy bắt đầu bằng những bước nhỏ và đều đặn.

Áp dụng Phương pháp Seinfeld:

• Chọn một thói quen duy nhất để thay đổi.
• Thực hiện nó mỗi ngày, ít nhất trong một tháng.
• Chỉ khi thói quen đó đã trở thành một phần tự nhiên trong cuộc sống, bạn mới chọn sang thói quen tiếp theo.

Để hình thành thói quen mới dễ dàng hơn, ghi nhớ 3 nguyên tắc vàng:

1. Biến thói quen tốt trở nên dễ làm.
2. Khiến thói quen xấu trở nên khó thực hiện.
3. Tạo “cò súng hành động” (action triggers) – tức là gắn hành động mới với một tín hiệu cụ thể (như “sau khi pha cà phê, mình sẽ đọc 2 trang sách”).

Những nguyên tắc này giúp bạn duy trì đều đặn mà không phải dựa quá nhiều vào ý chí.

Loại bỏ những gì không hiệu quả

Bạn không cần áp dụng mọi thứ mình học được. Hãy thử nghiệm, rồi giữ lại 1% thực sự tạo ra khác biệt cho bản thân.

Nếu sau 1–2 tháng một thói quen không mang lại kết quả, có thể nó không phù hợp với bạn. Mỗi người có một hoàn cảnh riêng, điều “thiết yếu” với người khác có thể “vô nghĩa” với bạn.

Ví dụ, tôi đã đọc và thử hàng chục phương pháp tăng năng suất trong nhiều năm. Và bây giờ, tôi có áp dụng hết không?  Không. Tôi chỉ giữ lại 1% cách làm hiệu quả nhất với mình.

Khi bạn học điều gì mới, hãy thực hành rồi đánh giá xem nó có thật sự giúp ích không.

Những ghi chú tốt nhất không phải là những trang đẹp đẽ, đầy màu sắc. Chúng là những ghi chú khiến bạn thay đổi.

- Theo Mental Garden