Hơn hai mươi năm trước, trong quá trình biên soạn cuốn sách “Hiến pháp Mỹ được làm ra như thế nào?”, lần đầu tiên tôi được tiếp cận tác phẩm Người Liên Bang – tập hợp những bài luận chính trị kinh điển của ba nhà lập quốc Mỹ: Alexander Hamilton, James Madison và John Jay – tôi đã mơ ước một ngày nào đó có thể giới thiệu tác phẩm vĩ đại này đến độc giả Việt Nam. Phải nói rằng, Người Liên Bang là một trong những cuốn sách nào khiến tôi khao khát xuất bản hơn bất cứ cuốn nào về chủ đề Hiến pháp và Cấu trúc thể chế.

 

Điều khiến tôi vô cùng kinh ngạc khi đọc tác phẩm này là những tác giả của cuốn sách – những người đã đặt nền móng cho Hiến pháp Hoa Kỳ – đều còn rất trẻ. Hamilton chỉ mới 32 tuổi, Madison chưa đẩy 40, và John Jay cũng không hơn bao nhiêu. Ở độ tuổi ấy, họ đã viết nên một văn bản kỳ vĩ về trí tuệ, tầm nhìn và lý luận – nhằm bảo vệ cho một bản Hiến pháp vừa mới ra đời, và qua đó, kiến tạo nên một mô hình Cộng hoà bền vững, cho đến tận ngày nay.

 

Tác phẩm này không chỉ có giá trị trong bối cảnh nước Mỹ thế kỷ 18, mà còn vượt thời gian và không gian. Nó là một kho tàng tư tưởng về tổ chức quyền lực nhà nước, thiết kế thể chế, vai trò của pháp luật, cơ chế kiểm soát và cân bằng giữa các nhánh quyền lực – và đặc biệt là lý tưởng xây dựng một liên bang nơi công dân là trung tâm.

 

Một số trích dẫn từ cuốn sách có thể khiến bất kỳ ai quan tâm đến thể chế và chính trị không khỏi rung động: “Nếu con người là thiên thần, thì chẳng cần chính phủ làm gì.” (If men were angels, no government would be necessary) – đây là câu viết tuyệt vời nhất của James Madison, trong bài Federalist số 51. Chính James Madison cùng viết “Ambition must be made to counteract ambition.” (Phải để tham vọng chế ngự tham vọng). và “A well-constructed union must be able to guard the people against the dangers of a faction.” (Một liên bang được kiến thiết tốt phải có khả năng bảo vệ nhân dân khỏi hiểm hoạ từ các phe phái. – Madison, Federalist số 10).

 

Còn Hamilton, trong bài luận số 70 đã biện hộ không mệt mỏi về một chính quyền mạnh, một nền hành pháp vững chắc: “Energy in the executive is a leading character in the definition of good government.” (Năng lực hành động trong nhánh hành pháp là yếu tố hàng đầu để định nghĩa một chính quyền tốt.)

 

 

Gần 250 năm qua, đã có vô số những lời khen tặng nổi bật dành cho Federalist Papers, qua đó để thấy sự vĩ đại và giá trị bất hủ của tác phẩm này. Federalist Papers không chỉ là tài liệu chính trị nhất thời mà còn là một kiệt tác tư tưởng lập hiến. Nó kết tinh các tư tưởng của triết học chính trị cổ điển (Locke, Montesquieu), cộng hòa Hy-La, và thực tiễn Cách mạng Mỹ. Bộ sách tiếp tục được Tòa án Tối cao Hoa Kỳ viện dẫn cho đến ngày nay như một nguồn diễn giải ý định gốc của Hiến pháp.

 

Ngoài nước Mỹ, Federalist Papers đã truyền cảm hứng cho nhiều quốc gia trong quá trình xây dựng thể chế pháp quyền và hệ thống hiến pháp dân chủ hiện đại. Nhiều sử gia đã xếp Người Liên bang sánh ngang với các tác phẩm vĩ đại như Nền Cộng hòa của Plato, Dân chủ của Aristotle, hay Chính quyền Đại diện của John Stuart Mill.

 

Ngay Thomas Jefferson (Tổng thống thứ 3 của Hoa Kỳ, viết năm 1788) – nhận xét rằng The Federalist là “bài bình luận hay nhất về các nguyên tắc của chính quyền từng được viết ra”. Lời khen này cho thấy theo Jefferson, chưa có tác phẩm nào khác về lý thuyết chính quyền sánh bằng tập tiểu luận này.

 

George Washington đánh giá rất cao tác phẩm vì đã đem lại nhiều nhận thức mới mẻ về khoa học chính trị. Ông viết, những bài luận này “đã soi rọi những ánh sáng mới lên khoa học quản trị nhà nước” và trình bày về quyền con người “một cách rõ ràng và đanh thép… đủ để gây ấn tượng lâu dài”. Washington dự đoán The Federalist “sẽ được hậu thế ghi nhận” vì tác phẩm đã bàn luận một cách thẳng thắn và tài tình các nguyên tắc tự do và vấn đề tổ chức chính quyền – những chủ đề “luôn luôn thu hút nhân loại chừng nào họ còn gắn bó trong xã hội văn minh”.

 

Thủ tướng Anh kiêm sử gia Winston Churchill ca ngợi những bài viết Federalist Papers như “một trong những tác phẩm kinh điển của học thuật Mỹ”, đồng thời nhận xét “sự thông tuệ thực tiễn của tác phẩm đứng vượt trội” giữa dòng những tranh luận chính trị đương thời . Lời khen của Churchill nhấn mạnh giá trị lý luận và trí tuệ thực tiễn toát ra từ các bài luận này.

 

John Fiske (nhà sử học Hoa Kỳ thế kỷ 19) – khẳng định rằng đối với muôn đời sau, Federalist Papers sẽ luôn là “bản chú giải có uy tín nhất về Hiến pháp Hoa Kỳ”, bởi lẽ đây là công trình chung của “chính tác giả chủ yếu của bản Hiến pháp ấy và người biện hộ xuất sắc nhất cho nó”. Nói cách khác, Fiske đánh giá The Federalist có giá trị độc đáo nhờ uy tín của những người viết ra nó (James Madison – “cha đẻ” Hiến pháp Mỹ – cùng với Alexander Hamilton – nhà lý luận bảo vệ Hiến pháp lỗi lạc).

 

J. Reuben Clark, Jr. (nhà ngoại giao Mỹ, giữa thế kỷ 20) – lưu ý rằng nhiều học giả đã tôn vinh The Federalist Papers như “chuyên luận vĩ đại nhất về chính quyền từng được soạn ra”, và xếp các tác giả của nó vào hàng “cùng đẳng cấp với Aristotle, Montesquieu và Locke”. So sánh này đặt Hamilton, Madison, Jay ngang tầm với những triết gia chính trị vĩ đại, thể hiện mức độ ảnh hưởng và tầm vóc tư tưởng của tập The Federalist.

 

Nhà tư tưởng chính trị Pháp Alexis de Tocqueville trong cuốn Nền Dân trị Mỹ (1835) nhận định rằng mặc dù nội dung chuyên biệt về nước Mỹ, tác phẩm này “nên được các chính khách của mọi quốc gia làm quen và học hỏi”. Tocqueville đánh giá Le Fédéraliste có giá trị phổ quát, vượt ra ngoài bối cảnh Hoa Kỳ, xứng đáng được mọi nhà lãnh đạo chính trị trên thế giới biết đến.

Ngày nay, trong bối cảnh Việt Nam đang đặt lại nhiều câu hỏi lớn về cải cách thể chế, tái cấu trúc bộ máy nhà nước, tinh gọn bộ ngành và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia – câu chuyện về việc vận hành một nhà nước hợp hiến, dân chủ đại diện như trong Người Liên bang càng trở nên có ý nghĩa đặc biệt. Tôi tin rằng, đây không chỉ là một cuốn sách để đọc, mà còn là một công trình học thuật – lý luận – chính trị có thể mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới cho các nhà tư tưởng, nhà quản lý, và những ai thực sự quan tâm đến tương lai của đất nước.

 

Không chỉ có giá trị về mặt lịch sử và lý luận, Người Liên bang còn xứng đáng được xem là một tài liệu tham khảo và giảng dạy tuyệt vời trong các trường đại học, đặc biệt ở các khoa luật, khoa học chính trị, hành chính công và quan hệ quốc tế. Những lập luận sắc bén, tư duy thiết kế thể chế vượt thời đại và các bài học sâu sắc về kiểm soát quyền lực, cân bằng bộ máy, phân quyền và bảo vệ tự do cá nhân trong một nhà nước pháp quyền – tất cả đều mang tính nền tảng cho bất kỳ cuộc cải cách chính trị – hành chính nào trong thế kỷ XXI.

 

Đối với các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia xây dựng pháp luật, các nhà nghiên cứu cải cách thể chế ở Việt Nam, Người Liên bang là một kho tư liệu sống động về cách một xã hội đa dạng, có nhiều khác biệt về lợi ích, vùng miền, tôn giáo và văn hóa, đã nỗ lực tìm được tiếng nói chung để xây dựng một bản Hiến pháp thống nhất và ổn định lâu dài. Những tranh luận trong sách không chỉ thể hiện tầm vóc trí tuệ của các nhà lập quốc Hoa Kỳ, mà còn là minh chứng sinh động cho phương pháp tư duy phản biện, lý tính, có tính xây dựng – điều mà xã hội Việt Nam cũng rất cần trong quá trình cải tổ thể chế hiện nay.

 

Cuốn Luận cương Người Liên bang này sẽ là mảnh ghép hoàn chỉnh cho cuốn sách "Hiến pháp Mỹ được làm ra như thế nào?" mà tôi đã biên soạn cách đây 20 năm. Nếu "Hiến pháp Mỹ được làm ra như thế nào?" tập trung tái hiện quá trình tranh luận, cốt lõi của những bất đồng và thỏa hiệp trong Hội nghị lập hiến năm 1787, thì "Luận cương Người Liên bang" chính là diễn giả toàn bộ – là tiếng nói biện minh sâu sắc, mạch lạc và đầy sức thuyết phục cho bản Hiến pháp Hoa kỳ đã được soạn thảo.

 

Lần đầu tiên, toàn bộ 85 bài báo Người Liên bang được dịch và công bố đầy đủ bằng tiếng Việt. Một số bài dịch tôi sử dụng lại từ bản dịch trước đây, nhưng hầu hết đều được hiệu đính, cập nhật và chuyển ngữ mới nhằm đảm bảo tính chính xác và nhất quán cao nhất.

 

Tôi hy vọng rằng với bản dịch lần này, "Người Liên bang" sẽ thực sự sống lại như một công trình học thuật đương đại, khơi dậy cảm hứng tư duy chính trị – lập pháp – thể chế cho thế hệ những người làm chính sách, giảng dạy, nghiên cứu và hoạch định tương lai Việt Nam.

 

Trân trọng cám ơn và giới thiệu với các bạn.