Sau hơn 30 năm, Atwood cuối cùng cũng chiều lòng người hâm mộ và viết phần tiếp theo của “The Handmaid’s Tale”. Chưa từng có một ấn phẩm nào gây chấn động đến vậy kể từ “Harry Potter”: các máy tính bị hack để tìm bản thảo, và các bản in sớm được giữ trong tình trạng bảo mật tuyệt đối. Với khả năng “chớp đúng thời điểm” đặc trưng của Atwood, cuốn tiểu thuyết ra mắt đúng vào lúc loạt phim truyền hình chuyển thể từ bản gốc gây tiếng vang lớn. “The Testaments” đã mang về cho Atwood giải Booker thứ hai trong sự nghiệp, mặc dù gây tranh cãi vì bà chia sẻ giải với “Girl, Woman, Other” của Bernardine Evaristo.

Một thế giới bị tàn phá bởi đại dịch toàn cầu? Atwood đã “đi trước thời đại” với bộ ba tiểu thuyết không tưởng “MaddAddam”, bao gồm cả “The Year of the Flood” (2009) và “MaddAddam” (2013). Trong phần đầu tiên, ta gặp Snowman (có vẻ là con người còn sống sót duy nhất) cùng những con lợn thông minh do biến đổi gen (pigoons) và giống người Crakers (không bị chi phối bởi ham muốn tình dục hay cháy nắng). Toàn cầu hóa, hoạt động khoa học phi nhân tính và các tập đoàn công nghệ lớn là những đối tượng bị châm biếm mạnh mẽ. Khi viết bài phê bình “The Year of the Flood” năm 2009, nữ văn sĩ quá cố Ursula K. Le Guin đã trách người bạn thân của mình vì không chịu thừa nhận tác phẩm này là khoa học viễn tưởng. Nhiều fan sci-fi của Atwood có thể sẽ phật lòng vì tác phẩm này không lọt vào vị trí cao hơn. Riêng Atwood thì mô tả nó là “một câu chuyện phiêu lưu đầy vui nhộn về ngày tận thế của loài người.”

Sau khi đồng ý viết lại “The Tempest” (Giông tố) nhân dịp kỷ niệm 400 năm ngày sinh Shakespeare, Atwood đã đọc lại vở kịch gốc ba lần, và một lần nữa, với cái nhìn ngược lại. Phản bội, trả thù, tang thương, tự do và sáng tạo – không khó để hiểu vì sao bà chọn vở này. Hòn đảo của Prospero được tái hiện thành một nhà tù ở Canada năm 2013, nơi Felix - vị giám đốc nghệ thuật đã bị sa thải của một liên hoan sân khấu, đang vật lộn với nỗi đau mất con gái Miranda. “Prospero là một mâu thuẫn khổng lồ! Một quý tộc tự phụ, hay một ẩn sĩ khiêm nhường? Một pháp sư khôn ngoan, hay một ông già hận đời?” - Felix ngẫm nghĩ. Atwood mang đến một phiên bản đặc sắc, đậm chất riêng của bà cho vở kịch kinh điển này.

Tiểu thuyết đầu tay được xuất bản của Atwood, một tác phẩm châm biếm chủ nghĩa tiêu dùng và sự ghét bỏ phụ nữ, được bà viết khi mới 24 tuổi, là kết quả của quá trình “ngẫm nghĩ một thời gian về tính biểu tượng của việc ăn thịt”, như thể đó là chuyện bình thường. Atwood sau này khẳng định cuốn sách mang tính “tiền nữ quyền”, vì “vào năm 1965 khi viết nó, chưa hề có phong trào phụ nữ nào xuất hiện.” Và đó cũng là lúc bà bắt đầu trở thành một biểu tượng nữ quyền không chính thức và một nhà tiên tri thời đại. Ở tác phẩm này, ta thấy bà đang “mài sắc nanh vuốt” của mình.

“Mười ngày sau khi chiến tranh kết thúc, em gái Laura của tôi lái xe lao khỏi cầu.” Câu mở đầu ấy dẫn lối cho một tiểu thuyết sử thi, được kể qua lời Iris Chase, một bà cụ 82 tuổi. Trọng tâm của câu chuyện là một chiếc rương cũ - một ẩn dụ hoàn hảo vì Atwood đã “nhồi nhét” mọi thứ vào câu chuyện-lồng-trong-câu-chuyện-lồng-trong-câu-chuyện này: những biến động xã hội và chính trị trong lịch sử Canada thế kỷ 20, hàng loạt nghệ thuật kể chuyện (hồi tưởng, dòng thời gian đan xen), và sự giao thoa thể loại từ khoa học viễn tưởng, trinh thám đến lãng mạn. Theo nhà phê bình Michiko Kakutani của The New Yorker, trong tất cả tiểu thuyết của Atwood, “The Blind Assassin” “là tác phẩm mang tính giải trí thuần túy nhất.” Đây cũng là cuốn sách mang về cho bà giải Booker đầu tiên.

Atwood bắt đầu trở thành một nhà văn khi một bài thơ bất chợt đến với bà lúc đang đứng trên sân bóng đá trường học ở tuổi 16. “Paper Boat” tập hợp 60 năm thơ văn, từ tập thơ đầu tay “Double Persephone” (1961) cho đến “Dearly” (2020), phát hành một năm sau cái chết của Graeme Gibson - người bạn đời 48 năm của bà. Theo năm tháng, những câu hỏi của tuổi trẻ dần nhường chỗ cho nỗi mất mát và sự từng trải. Atwood từng gọi thơ là “thể loại văn học mang lại nhiều niềm vui nhất”, và có lẽ chính ở đây, ta thấy một Atwood dịu dàng và trần trụi nhất.

Môi trường, dân chủ, quyền phụ nữ – chỉ là một số vấn đề cấp bách được Atwood bàn đến trong tuyển tập các bài tiểu luận được viết trong thế kỷ 21 (có thời điểm bà viết đến 40 bài/năm). Ở đây, bạn sẽ tìm thấy cả lời khuyên về viết lách (hãy chăm sóc cái lưng của bạn) lẫn cách thoát khỏi cá sấu (chạy theo đường zigzag), bên cạnh những bài viết ca ngợi các nhà văn và nhạc sĩ Laurie Anderson. Atwood quan tâm đến mọi thứ - từ cách sinh sản của ốc sên, đến tương lai của hành tinh… chẳng có gì là quá nhỏ hay quá lớn. Dù nhiều bài là bài giảng, nhưng bạn sẽ không cảm thấy như đang ngồi ở giảng đường tẻ nhạt. Không ai có thể kết hợp được trí tuệ, sự thẳng thắn và sự ngốc nghếch duyên dáng như Atwood – đôi khi chỉ trong vỏn vẹn một câu, bà đã thể hiện được châm ngôn của mình: “Nói. Sự. Thật.”

Năm 1843 tại Toronto, một cô hầu phòng gốc Ireland tên Grace Marks bị kết án vì tội giết hai người: ông chủ và tình nhân của ông ta. Vụ án chấn động này đã trở thành nguồn cảm hứng cho “Alias Grace”, tác phẩm lọt vào danh sách rút gọn giải Booker. Quyền lực, sự thật và tính mơ hồ của lịch sử luôn những chủ đề yêu thích của Atwood đều hiện diện trong tác phẩm này. Câu hỏi “có nên tin lời một người phụ nữ?” càng thêm sức nặng khi bộ phim truyền hình chuyển thể ra mắt năm 2017 đúng vào lúc phong trào #MeToo bùng nổ. Hilary Mantel từng nhận xét “Alias Grace” là “một tác phẩm gây ấn tượng ở tầng sâu thẳm” – và quả thật không thể phản bác điều đó.

Atwood từng nói về “Cat’s Eye” rằng: “Những cô bé không được tạo nên từ đường, gia vị và những điều dễ thương đâu.” Dù là một trong những nhà văn ít lấy bản thân làm cảm hứng nhưng “Cat’s Eye” lại được cho là kết quả từ cú sốc của bà khi rời vùng hoang dã hẻo lánh ở Canada để lần đầu đi học ở Toronto. Nhân vật kể chuyện, Elaine bị quăng vào “một thế giới toàn con gái và những chuyện của con gái,” với bạn học của cô là Cordelia – “mean girl” đầu tiên cô gặp phải. “Cat’s Eye” khắc họa chân thực những hệ thống phân cấp ngầm, phức tạp và tàn nhẫn nơi học đường của các cô bé – điều mà văn học thường bỏ qua. Đây là tác phẩm được ví như “Lâu đài sói” dành cho lứa tuổi thiếu niên. Vừa đau lòng, vừa rùng rợn.

Tác phẩm phản địa đàng mang màu sắc nữ quyền của Atwood không chỉ bước vào hàng ngũ kinh điển mà còn in sâu vào văn hóa đại chúng. Ngay cả khi bạn chưa từng đọc tiểu thuyết hay xem loạt phim chuyển thể, bạn vẫn biết nó mô tả một nước Mỹ dưới chế độ thần quyền, nơi phụ nữ bị bắt làm nô lệ sinh sản. Atwood viết cuốn sách này ở Berlin vào năm 1984, như một phản ứng trước chính quyền bảo thủ của Tổng thống Reagan. Nhưng ngay cả bà cũng không ngờ “The Handmaid’s Tale” lại có “cuộc đời thứ hai” sau thời Trump. Nổi tiếng là người tiên tri, Atwood viết: “Nếu tôi tạo ra một khu vườn tưởng tượng, tôi muốn những con cóc trong đó phải là thật.” Ngày nay, cái ao ấy còn đục hơn, và lũ cóc thì to hơn, xấu xí hơn. 

- Trạm Đọc

- Theo The Guardian