Tôi từng rất chật vật với việc đọc sách. Mới vài trang là mắt lờ đờ, tay cầm điện thoại, đầu nghĩ tới đồ ăn vặt hay YouTube. Đọc sách với tôi giống như một “ý tưởng tốt trên lý thuyết”, nhưng thực hành thì toàn là tra tấn.
Dĩ nhiên tôi muốn những lợi ích từ việc đọc: sự tập trung, sáng suốt, tri thức, khả năng tư duy sắc bén. Nhưng tôi không thể ép mình ngồi yên đủ lâu để tận hưởng những thứ đó.
Vậy nên tôi ngừng việc ép buộc kỷ luật. Thay vào đó, tôi… đánh lừa bộ não.
Từ 5 phút lướt qua trong uể oải, tôi đã tăng lên 90 phút đọc tập trung mỗi ngày – mà không kiệt sức, không mặc cảm, cũng chẳng cần nhiều ý chí.
Đây là cách tôi làm:
1. Bắt đầu với mục tiêu “nhỏ đến mức ngớ ngẩn”
Tôi không hô hào: “Mỗi sáng đọc 90 phút.” Ngày thứ hai là bỏ ngay.
Thay vào đó, tôi đặt mục tiêu dễ đến mức buồn cười: Đọc một câu.
Xong một câu → một đoạn → một trang → năm trang. Tôi coi đó như “khởi động tinh thần”. Không áp lực. Chỉ cần bắt đầu một chút rồi nghỉ cũng được.
Điều thú vị là hầu như tôi chẳng bao giờ dừng ở một câu hay một trang. Khi đã bắt đầu, não tôi muốn tiếp tục.
Bộ não chỉ chống lại việc bắt đầu, chứ không chống lại việc làm.
2. Khiến đọc sách “ngon” hơn lướt TikTok
Thẳng thắn mà nói, TikTok, Netflix hay YouTube đều hấp dẫn hơn sách. Vậy tôi phải hack hệ thống dopamine.
Tôi tạo một vòng lặp thói quen:
Thêm nữa, tôi chọn sách cuốn hút, dễ đọc: hồi ký, tiểu thuyết, sách kinh doanh kể chuyện… Nếu sách nào đọc như “nhai kính vỡ”, tôi bỏ ngay.
Đọc sách phải thấy sướng, mới giữ được lâu.
3. Tôi thay đổi môi trường đọc
Cố đọc sách ngay tại chỗ mình hay lướt Instagram? Sai lầm to. Môi trường chính là yếu tố gợi hành vi.
Vậy nên tôi tạo riêng một “vùng đọc sách”. Tôi chọn một chiếc ghế cố định, pha cà phê, và chỉ mang theo sách – không điện thoại, không laptop, không gì khác.
Chiếc ghế đó trở thành tín hiệu trong đầu tôi: Ngồi xuống đây = Đọc sách. Không làm gì khác.
Muốn đọc nhiều hơn? Hãy đổi không gian. Tạo một “không gian thiêng” cho việc đọc: một góc nhỏ, một chiếc ghế, một chiếc bàn ngoài công viên… Không quan trọng ở đâu, quan trọng là dễ bắt đầu và khó bị xao nhãng.
4. Tôi chọn thời điểm đọc sau một “chiến thắng nhỏ”
Ngồi xuống đọc ngay từ đầu thì khó, nhưng đọc sau một việc khiến mình thấy hứng khởi lại dễ vô cùng.
Tôi gắn thói quen đọc ngay sau khi vừa có một “win” nho nhỏ: đi bộ ngắn, tập vài động tác, hay đơn giản là pha tách trà. Cái khoảnh khắc tỉnh táo sau vận động ấy cực kỳ thích hợp để tập trung.
Bạn có thể thử:
→ Rồi ngồi xuống đọc ngay sau đó.
Khi ấy, bạn đang tận dụng đà hứng khởi thay vì phải gồng mình chống lại sự trì hoãn. Giống như trượt thẳng vào trạng thái tập trung mà không cần nỗ lực.
5. Tôi dùng đồng hồ bấm giờ – nhưng không theo cách bạn nghĩ
Thay vì ép mình phải đọc lâu, tôi dùng đồng hồ để cho phép mình dừng lại.
Tôi hẹn giờ 20 phút và tự nhủ: “Hết giờ thì mình có thể nghỉ.” Vậy là áp lực biến mất. Tôi không cần đọc mãi mãi – chỉ cần 20 phút thôi.
Nhưng điều thú vị là… đa số lần tôi vẫn đọc tiếp. Vì 5–10 phút đầu chỉ là “khởi động”. Khi đã vượt qua phần cản trở ban đầu, tôi bắt nhịp và cuốn vào trang sách.
Thử xem: đặt đồng hồ 20 phút, hứa với bản thân có thể dừng khi chuông reo. Rồi bạn sẽ ngạc nhiên khi mình… chẳng muốn dừng lại.
6. Tôi theo dõi tiến trình như một game thủ
Game thủ mê “lên level”, tích điểm, giữ streak? Tôi áp dụng y chang cho việc đọc.
Tôi tạo một bảng theo dõi thói quen: mỗi ngày đọc xong, tôi đánh một dấu tick. Sau đó thêm bộ đếm.
Luật chơi của tôi:
Thế là việc đọc không còn khô khan, mà trở thành một trò chơi nơi sự đều đặn chính là “điểm số cao nhất”. Nhìn chuỗi tick nối dài khiến tôi không nỡ phá vỡ “combo”.
7. Tôi biến việc đọc thành một phần bản sắc cá nhân
“Mình muốn đọc nhiều hơn” chỉ là một mục tiêu yếu ớt. “Mình là một người đọc sách” mới là một bản sắc.
Khi tôi bắt đầu coi mình là “người đọc sách”, mọi thứ thay đổi. Tôi không còn ngồi suy nghĩ xem “có nên đọc không”, vì nó đã trở thành một phần con người tôi.
Bạn cũng có thể xây dựng bản sắc này bằng cách:
Bản sắc tạo ra sự nhất quán. Bạn không hành động để trở thành một người đọc sách. Bạn hành động bởi vì bạn chính là người đọc sách.
8. Tôi đọc những gì mình muốn, không phải những gì “nên” đọc
Hãy quên mấy cái danh sách đọc sách chuẩn mực đi. Đừng ép mình phải đọc những cuốn “đúng đắn”.
Tôi bắt đầu với bất cứ thứ gì khiến mình thấy hứng thú:
Khi thói quen đã vững, tôi mới từ từ bước vào những cuốn nặng đô hơn.
Đừng chọn sách vì nó “trông oách” trên Instagram. Hãy chọn vì nó khiến bạn thấy vui. Bởi vì sự tò mò luôn là nhiên liệu tốt hơn cảm giác tội lỗi.
Tôi không hề đặt mục tiêu phải đọc 90 phút. Tôi chỉ tập trung xây dựng thói quen.
Bằng những “mẹo nhỏ” cho não: mục tiêu siêu bé, vòng lặp dopamine, thay đổi bản sắc, môi trường phù hợp… và rồi, như một hệ quả, tôi bắt đầu đọc lâu hơn. Có hôm 30 phút. Có hôm 1 tiếng. Có hôm 90 phút.
Điểm mấu chốt: Bạn không cần ép mình phải đọc lâu. Bạn chỉ cần khiến việc đọc dễ bắt đầu và khó dừng lại. Đó chính là “trò chơi”.
Muốn đọc nhiều hơn? Bắt đầu từ đây:
Làm vậy 7 ngày. Rồi 30. Rồi 90.
Đến lúc đó, não bạn sẽ chẳng cần mẹo nào nữa. Bạn sẽ đơn giản trở thành một người đọc sách.
- Theo Kevin Nokia