Tôi chợt nhận ra một điều: mọi thứ ở đây đều xoay quanh người cha – kỳ vọng của anh, đánh giá của anh, sự hài lòng của anh chứ không phải người nhân vật chính trong hành trình này.
Sau khi xem xong video, tôi đã chia sẻ rất chân thành với đang làm những điều rất tuyệt vời cho người cha: "Chị thấy em con mình. Không phải ai cũng có thể dành nhiều thời gian, tâm huyết và tài chính để đầu tư cho con như vậy. Tuy nhiên, có lẽ em dang dat kỳ vọng quá nhiều vào con. Điều đó khiến cả con và giáo viên dường như chỉ tập trung vào việc làm hài lòng em, thay vì tập trung vào việc con đã tiến bộ thế nào, con có thấy vui và tự hào về chính mình hay không.”
Tôi nói tiếp: “Là cha mẹ, mình nên là người tạo điều kiện để con phát triển, chứ không phải là người đặt ra yêu cầu. Nếu đặt quá nhiều kỳ vọng, đôi khi chính em cũng không vui nếu kết quả của con chưa đạt như mong đợi. Nhưng hãy thử nhìn mọi thứ từ góc độ của con xem: con có cảm thấy vui vẻ và tự hào về bản thân không? Con có thấy mình đang lớn lên không? Đấy mới là điều quan trọng."
Anh ngẫm nghĩ một lúc, rồi gật đầu: “Đúng là em vẫn đặt nhiều kỳ vọng vào con thật. Mà chắc cũng vì thế mà khi con chưa đạt được kết quả như em mong muốn, em thấy không vui. Em sẽ tập để thay đổi cách nhìn và cách nói chuyện với con.”
Không phải lúc nào chúng ta cũng dễ dàng phân biệt được đâu là kỳ vọng yêu thương và đâu là áp lực vô hình. Dù cha mẹ luôn muốn điều tốt cho con, nhưng như vậy không có nghĩa là con luôn cảm nhận được sự tích cực trong những mong đợi ấy. Nhiều khi, tình yêu thương tưởng là vô điều kiện ấy lại biến thành điều kiện để con được công nhận.
Vậy kỳ vọng đúng là gì?
Để trở thành động lực tích cực thúc đẩy thay vì là áp lực đè nặng lên con, kỳ vọng cần hội tụ một số đặc điểm quan trọng: nó phải thực tế, tích cực, phù hợp với sự phát triển của trẻ, và cần được thực hành mỗi ngày.
1/ Kỳ vọng thực tế giúp con cảm thấy được hiểu và tôn trọng
Mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt với những khả năng và nhu cầu khác nhau. Việc cha mẹ đặt kỳ vọng quá cao hoặc không phù hợp với khả năng của con có thể tạo ra áp lực, khiến trẻ cảm thấy bất lực trong việc đáp ứng những mong đợi đó và dần trở nên tự ti hoặc chán nản. Ngược lại, kỳ vọng thực tế là những mong muốn mà con có khả năng đạt được, đồng thời cũng là cơ hội để cha mẹ đồng hành và hỗ trợ con từng bước phát triển.
Chẳng hạn, nếu con bạn đang làm quen với một môn học mới và gặp nhiều khó khăn, thay vì yêu cầu con cao ngay lập tức, bạn có thể kỳ vọng rằng con sẽ nỗ lực học tập, tìm cách vượt qua thử thách, kiên trì theo đuổi để tiến bộ. Đây là phải đạt điểm một kỳ vọng thực tế và tích cực, giúp con cảm thấy mình có thể học hỏi và phát triển đúng theo nhịp độ của mình.
2/ Kỳ vọng tích cực giúp thúc đẩy sự tự tin và động lực
Kỳ vọng tích cực không phải là việc tìm kiếm sự hoàn hảo, đó là những kỳ vọng khuyến khích sự tiến bộ ở con. Điều này có nghĩa là thay vì tập trung vào những điểm yếu hay thất bại, cha mẹ nên ghi nhận và khen ngợi những nỗ lực và thành quả của con, dù là nhỏ nhất. Khi bạn đặt ra kỳ vọng với thái độ lạc quan và tin tưởng, con sẽ cảm nhận được sự động viên, từ đó tự tin hơn và có động lực để đối mặt với thử thách.
Ví dụ, nếu con bạn không thể hoàn thành bài tập đầy đủ và đúng hạn, thay vì chỉ trích, bạn có thể nói: “Con đã làm rất tốt phần này, con nên sắp xếp thời gian tốt hơn để hoàn thành bài nhé.” Sự khích lệ này không chỉ giúp con cảm thấy được ghi nhận mà còn tin rằng mình có thể làm tốt hơn.
3/ Kỳ vọng phù hợp tạo động lực cho sự phát triển của con
Mỗi giai đoạn phát triển của trẻ đều có những đặc điểm riêng. Điều quan trọng là cha mẹ cần quan sát và hiểu rõ khả năng, nhu cầu và mức độ trưởng thành của con ở từng thời điểm để đặt ra những kỳ vọng phù hợp. Kỳ vọng quá sức có thể khiến con bị áp lực, trong khi kỳ vọng quá dễ có thể khiến con thiếu động lực.
Ví dụ, đối với trẻ nhỏ, kỳ vọng chỉ nên dừng ở việc con có thể học và thành thục các kỹ năng cơ bản như biết đi, biết nói, biết tự chăm sóc bản thân. Khi trẻ lớn hơn, kỳ vọng có thể mở rộng đến các khía cạnh như học tập, tính tự lập và khả năng chịu trách nhiệm. Một kỳ vọng phù hợp sẽ giúp con cảm thấy mỗi bước phát triển là một thành công đáng tự hào, từ đó có thêm động lực để tiếp tục nỗ lực.
4/ Thực hành hàng ngày giúp biến kỳ vọng thành kết quả
Kỳ vọng thực tế và tích cực không phải là một ý niệm trừu tượng- nó là một việc mà cha mẹ cần chủ động thực hành trong đời sống hằng ngày. Một cách đơn giản để làm điều đó là trò chuyện với con về những điều bạn mong đợi, lý do khiến bạn tin tưởng vào khả năng của con và những bước cụ thể con có thể thực hiện để đạt được mục tiêu đó. Cách tiếp cận minh bạch như vậy sẽ giúp con hiểu rằng kỳ vọng không phải là áp đặt, mà là một lời mời gọi hợp tác và hỗ trợ. Bên cạnh đó, bạn cũng cần tạo ra môi trường an toàn, nơi con cảm thấy thoải mái chia sẻ những khó khăn và thất bại mà mình gặp phải, thay vì giấu giếm vì sợ bị chỉ trích.
Khi những kỳ vọng được đặt ra bằng tình yêu thương, sự thấu hiểu và được thực hành một cách nhất quán, con sẽ cảm nhận được sự tôn trọng và tin tưởng từ cha mẹ. Điều này không chỉ giúp con ngày càng tự tin và mạnh mẽ hơn, mà còn góp phần xây dựng một mối quan hệ gắn kết và bền vững giữa cha mẹ và con cái.
- Trích từ cuốn sách “Cha mẹ mở - Con sẽ ổn thôi” của TS. Cherry Vũ do Gamma Books phát hành
