Như Albert Einstein “nổi tiếng từng nói”: “Điên rồ là làm đi làm lại cùng một việc nhưng lại mong đợi kết quả khác.” Nhưng… không hề có bằng chứng nào cho thấy ông từng nói hay viết ra câu đó. Câu trích dẫn này xuất hiện trong một bài báo năm 1981, viết về một buổi họp của Al-Anon. Tức là hơn 25 năm sau khi nhà vật lý thiên tài qua đời.
Dĩ nhiên, Einstein là một bộ óc thấu suốt, để lại nhiều nhận định thông minh và sâu sắc về vũ trụ cũng như con người. Nhưng nếu chỉ nhìn vào mạng xã hội và ngành công nghiệp poster truyền cảm hứng, bạn sẽ tưởng ông là một “máy tạo châm ngôn” một mình cân cả sách Châm ngôn vậy.
Dưới đây là vài câu “trích dẫn của Einstein” mà có lẽ bạn từng nghe qua:
- “Imagination is everything. It is the preview of life’s coming attractions.” (Tạm dịch: “Trí tưởng tượng là tất cả. Nó là bản xem trước cho những điều sắp đến trong cuộc đời.”)
- “Every now and then, a man’s mind is stretched by a new idea or sensation and never shrinks back to its former dimensions.” (Đôi khi, tâm trí con người được mở rộng bởi một ý tưởng hay một cảm giác mới, và nó sẽ không bao giờ co lại về trạng thái cũ nữa.”)
- “They said it couldn’t be done, but the fool didn’t know it, so the fool went ahead and did it.” (Tạm dịch: “Người ta hay nói là không thể, nhưng gã ngốc chẳng biết, nên gã cứ làm, và rồi thành công.”)
- “Humanity invented the atom bomb. No mouse in the world would think of building a mousetrap.” (Tạm dịch: “Nhân loại phát minh ra bom nguyên tử. Nhưng chẳng có con chuột nào trên đời lại nghĩ đến việc chế ra cái bẫy chuột cả.”)
- “The distinction between past, present, and future is only a stubbornly persistent illusion.” (Tạm dịch: “Sự phân biệt giữa quá khứ, hiện tại và tương lai chỉ là một ảo giác dai dẳng.”)
Trong số này, chỉ có câu cuối cùng là có bằng chứng gắn với Einstein, nó được tìm thấy trong bức thư ông viết năm 1955.
Einstein – “nam châm trích dẫn”
Einstein là người mà Garson O’Toole (bút danh của Gregory Sullivan) gọi là một “nam châm trích dẫn” hay “tấm giấy bẫy ruồi.” Đây là những nhân vật luôn thu hút vô số câu nói bị trích dẫn sai, và “sức hút” này mạnh chẳng khác gì lực hấp dẫn của mặt trời hút vệ tinh. Những “ngôi sao trích dẫn” thuộc dạng này còn có Mark Twain, Oscar Wilde, Maya Angelou, Winston Churchill, Dorothy Parker và Benjamin Franklin - toàn những cái tên mà O’Toole vô cùng quen thuộc.
O’Toole điều hành trang Quote Investigator, một website chuyên bóc tách sự thật về các câu trích dẫn và truy tìm lần xuất hiện sớm nhất có thể kiểm chứng. Có lẽ ông cũng xứng đáng nắm giữ “kỷ lục thế giới ngầm” về việc gõ câu: “Không có bằng chứng xác thực nào cho thấy Einstein đã từng viết hay nói điều này” nhiều hơn bất kỳ ai khác.
- Theo Big Think
