Một thư viện “tốc hành” đã được mở tại một ga tàu điện ngầm mới ở Warsaw, với mục tiêu tạo ra không gian văn hóa hấp dẫn để khuyến khích người dân và hành khách gác lại điện thoại thông minh, thay vào đó là những cuốn sách – và nhờ vào khu vườn thẳng đứng với các loại thảo mộc tươi, nơi đây còn mang thêm chút xanh mát dưới lòng đất.
Metroteka – thư viện phong cách mới khai trương trong tuần này tại ga Kondratowicza (tuyến M2, quận Targówek, thủ đô Warsaw, Ba Lan) – cung cấp hai khu đọc sách dành cho người lớn và trẻ em, cùng không gian tổ chức đọc sách công cộng và sự kiện.
Khoảng 16.000 cuốn sách được bày sẵn trong diện tích 150 m², có thể mượn nhanh qua máy “tốc hành” bằng chip không chạm. Bạn đọc có thể trả sách ngay tại ga hoặc thông qua tủ khóa gửi – trả sách đặt trên mặt đất, hoạt động 24/7.
Khách đến thư viện có thể học tập, làm việc tại khu vực chung, mượn laptop để truy cập internet, hoặc đơn giản ngồi xuống thư giãn với ly cà phê hay socola nóng miễn phí sau giờ cao điểm di chuyển bằng metro.
Bức tường vườn thủy canh tại đây không cần ánh sáng tự nhiên hay đất trồng nhưng vẫn nuôi dưỡng được các loại thảo mộc tươi như húng quế, oregano, cũng như hoa như hoa sen cạn và pansy.
“Ước mơ của chúng tôi là Metroteka trở thành một trung tâm giáo dục và văn hóa, chứ không chỉ là nơi mượn sách,” bà Grażyna Strzelczak-Batkowska, phó giám đốc Thư viện Targówek chia sẻ. Ví dụ, bức tường xanh sẽ được dùng làm nơi tổ chức các buổi thảo luận về an ninh lương thực, phát triển bền vững và cả “làm thế nào để cứu thế giới” trước biến đổi khí hậu.
Bà cho rằng vị trí đặc biệt dưới lòng đất giúp thư viện tiếp cận gần hơn với những người bận rộn: “Cả về mặt địa lý lẫn thời gian để bạn có được cuốn sách”. Bà còn đùa: “Sách đâu có làm bằng thủy tinh – bạn cứ ghé vào, lấy vài cuốn, quét qua máy tự mượn, thế là xong, bạn đã bắt đầu một cuộc phiêu lưu mới.”
Ngay trong ngày đầu khai trương, hơn 400 cuốn đã được mượn, chủ yếu là sách trong chương trình đọc bắt buộc ở trường, cùng sách du lịch và nhiều loại sách kỹ năng.
Mô hình thư viện sáng tạo này nhằm khuyến khích người dân Ba Lan đọc nhiều hơn. Khảo sát thường niên của Thư viện Quốc gia Ba Lan cho thấy, chỉ 41% người được hỏi đã đọc ít nhất một cuốn sách trong năm 2024, giảm so với mức trên 50% vào cuối những năm 1990 và đầu 2000, khi ngày càng nhiều người chọn TV, dịch vụ trực tuyến và điện thoại làm hình thức giải trí.
Tỷ lệ này cao hơn so với một số nước Nam Âu, nhưng lại thấp hơn các nước Bắc Âu, hay thậm chí so với Cộng hòa Séc láng giềng, theo ông Tomasz Makowski – giám đốc Thư viện Quốc gia.
Ông giải thích nguyên nhân có phần lịch sử: trong Thế chiến II, Ba Lan mất 70% thư viện, khiến nhiều thế hệ lớn lên mà không thấy cha mẹ hay ông bà mình sống trong không gian đầy ắp sách. Đồng thời, về mặt văn hóa, “đọc không phải thứ gắn với người trưởng thành” mà thường gắn với “trường học, thầy cô, thủ thư, hay các bà mẹ đọc cho con nghe”.
“Việc mở thư viện trong ga tàu điện ngầm giống như giấc mơ với chúng tôi,” ông Makowski nói, vì nó góp phần thách thức định kiến đó.
“Thư viện nên đẹp và rộng mở; mời gọi chứ không khiến người ta e ngại. Nó không phải đền thờ, mà là nơi bạn có thể thoải mái dành thời gian, tham gia thảo luận, tham vấn, hay gặp gỡ mọi người,” ông nói thêm.
Ông cũng cho biết Thư viện Quốc gia đã mở một “phòng đọc ồn ào”, phá vỡ truyền thống rằng phòng đọc phải tuyệt đối yên lặng. Ở đây “không ai nhắc bạn im lặng”.
“Điều bất ngờ là nơi đó vẫn khá yên tĩnh, nhưng mọi người cũng trò chuyện, dạy kèm, tổ chức nhiều loại buổi học khác nhau.”
- Theo Guardian