Tư duy phát triển cho rằng tất cả những yếu tố đó đều có thể phát triển. Tất cả – bạn, đối tác, và mối quan hệ – đều có khả năng phát triển và thay đổi.

Trong tư duy cố định, lý tưởng là sự tương hợp ngay lập tức, hoàn hảo và vĩnh viễn. Như thể số phận đã định sẵn mọi việc rồi. Như cảnh hai người cùng nhau ngồi xe đạp thong dong đi vào buổi hoàng hôn. Như câu kết “họ cùng sống hạnh phúc mãi mãi”.

Nhiều người muốn nghĩ rằng mối quan hệ của họ là đặc biệt chứ không phải chỉ là một sự kiện tình cờ. Mong muốn này dường như không có gì đáng chê trách cả. Vậy vấn đề với tư duy cố định là ở đâu? Có hai vấn đề.

Vấn đề nằm ở chỗ những người có tư duy cố định trông chờ rằng mọi thứ tốt đẹp đều tự động diễn ra. Điều cốt yếu không phải là những đối tác trong mối quan hệ sẽ giúp đỡ nhau giải quyết các vấn đề của họ hay học hỏi các kỹ năng. Mà điều kỳ diệu sẽ diễn ra trong tình yêu của họ – phần nào giống như phép lạ đến với nàng công chúa ngủ trong rừng khi nàng thoát khỏi cơn hôn mê nhờ nụ hôn của chàng hoàng tử, hay với cô bé Lọ Lem khi cuộc đời khốn khổ của cô đột nhiên được thay đổi nhờ chàng hoàng tử.

Bạn bè kể cho Charlene nghe về Max, chàng nhạc sĩ mới xuất hiện trong thị trấn. Anh tới để chơi cello cho dàn nhạc giao hưởng. Tối hôm sau, Charlene và bạn bè tới xem buổi biểu diễn của dàn nhạc, khi họ ở hậu trường sau buổi diễn, Max cầm tay Charlene và nói: “Lần sau chúng ta sẽ ở bên nhau lâu hơn nhé.” Cô bị hấp dẫn bởi sự nồng nhiệt và lãng mạn của anh, còn anh bị hấp dẫn trước sự quyến rũ và những đặc điểm khác lạ ở cô. Khi họ hẹn hò với nhau, niềm đam mê càng thêm mãnh liệt. Dường như họ hiểu rõ về nhau. Họ cùng có những điểm chung về sở thích ăn uống, cách đánh giá người khác, du lịch. Cả hai cùng nghĩ: Em/Anh đã ở đâu mà tới bây giờ mới xuất hiện?

Nhưng dần dần, tâm tính Max trở nên thất thường. Thực ra đó là bản tính con người anh, chỉ là điều đó không thể hiện ngay từ ban đầu. Khi tâm trạng không vui vẻ, anh muốn được ở một mình. Charlene muốn tìm hiểu xem điều gì đang khiến anh bận tâm, nhưng cô chỉ khiến anh thêm bực tức. “Để anh yên,” anh thường yêu cầu như vậy, và yêu cầu đó được thể hiện mỗi lúc một gay gắt hơn. Tuy nhiên, Charlene lại cảm thấy mình bị xua đuổi.

Thêm vào đó, tâm trạng anh lại thường thay đổi vào những lúc không thuận tiện. Khi thì hai người chuẩn bị đi chơi. Khi thì họ cùng hẹn sẽ đi ăn tối riêng. Hoặc là anh không muốn thực hiện dự định của hai người, hoặc là cô phải chịu đựng sự lầm lì của anh trong suốt thời gian họ ở bên nhau. Nếu cô cố gắng gợi chuyện, anh sẽ thất vọng về cô: “Anh tưởng em hiểu anh chứ.”

Vì thấy hai người hết mực quan tâm đến nhau, nên bạn bè giục họ sớm giải quyết vấn đề này. Nhưng cả hai cùng đau đớn khi cho rằng nếu đây là một mối duyên trời định, họ sẽ chẳng phải nỗ lực nhiều. Nếu là một mối lương duyên, họ sẽ có thể hiểu và tôn trọng nhu cầu của nhau. Vì thế họ ngày càng trở nên xa cách nhau và cuối cùng họ chia tay.

Trong tư duy phát triển, có thể vẫn có những sự khởi đầu đấy hào hứng như vậy, nhưng những người có tư duy này không hy vọng vào điều kỳ diệu. Họ tin rằng một mối quan hệ tốt đẹp và lâu dài xuất phát từ sự nỗ lực và từ việc giải quyết những khác biệt không thể tránh khỏi.

Nhưng những người có tư duy cố định không tin như vậy. Bạn còn nhớ người có tư duy cố định cho rằng nếu đúng là bạn có năng lực, bạn sẽ không cần phải nó lực nhiều chứ? Niềm tin này cũng ứng dụng cho các mối quan hệ: Nếu hai người tương hợp, mọi việc sẽ diễn ra một cách tự nhiên.

Tất cả các chuyên gia về mối quan hệ đều không đồng tình với suy nghĩ trên.

Aaron Beck, chuyên gia nổi tiếng về hôn nhân, nói rằng một trong những niềm tin có sức phá hoại nhất đối với một mối quan hệ là: “Nếu chúng ta phải nỗ lực vun đắp mối quan hệ này, thì tức là có điều gì đó rất bất ổn ở đây.”

John Gottman, một nhà nghiên cứu hàng đầu về các mối quan hệ, nói: “Mọi cuộc hôn nhân đều đòi hỏi nỗ lực nhằm giúp nó đi đúng hướng; luôn có một sự giằng co... giữa những lực lượng kéo hai người lại gần nhau và những lực lượng có thể chia tách hai người.”

Cũng như với thành tựu cá nhân, niềm tin này tức niềm tin cho rằng thành công không cần nỗ lực tước đi của con người những thứ họ cần để giúp mối quan hệ của họ thăng hoa. Có lẽ đó là lý do tại sao lại có nhiều mối quan hệ trở nên tối tê đi như thế – là vì người ta tin rằng yêu có nghĩa là không bao giờ phải làm điều gì gắng sức.

Đọc suy nghĩ

Một phần trong niềm tin về nỗ lực thấp là quan điểm cho rằng các cặp đôi phải có khả năng đọc thấu ý nghĩ của nhau: Chúng tôi như là một vậy. Chồng tôi phải biết tôi suy nghĩ, cảm giác và cần cái gì, tôi cũng phải biết anh ấy suy nghĩ, cảm giác và cân cái gì. Nhưng đây là điều không tưởng. Đọc suy nghĩ người khác mà không cần giao tiếp chắc chắn sẽ dẫn tới những kết quả không mong muốn.

Elayne Savage, nhà tâm lý học nổi tiếng về gia đình, kể một câu chuyện về Tom và Lucy. Sau ba tháng chung sống, Tom cho Lucy biết rằng có một sự thiếu cân bằng trong mối quan hệ của họ. Lucy, sau khi tìm cách đọc suy nghĩ của Tom, cho rằng ý của anh là anh không tận tâm lắm với mối quan hệ này. Cô cảm thấy rất chán nản. Liệu cô có nên phá hỏng mối quan hệ này trước khi anh làm thế không? Tuy nhiên, sau một khóa liệu pháp, Lucy lấy được sự can đảm để tìm hiểu suy nghĩ của anh. Hóa ra Tom dùng thuật ngữ âm nhạc để truyền đạt mong muốn làm tốt đẹp hơn nữa mối quan hệ này và đưa nó lên một nấc thang mới.

Tôi cũng có lúc gần như rơi vào chiếc bẫy tương tự. Lúc đó tôi và chồng tôi quen nhau được vài tháng, và mọi chuyện dường như đang diễn ra hết sức êm đẹp.

Rồi một tối nọ, khi chúng tôi đang ngồi cùng nhau, anh nói: “Anh cần có thêm không gian.” Tôi khựng lại. Tôi không thể tin vào điều mình vừa nghe. Phải chăng tôi đã hoàn toàn nghĩ sai về mối quan hệ này? Cuối cùng, tôi thu hết can đảm và hỏi: “Anh nói thế có ý gì?” Anh trả lời: “Em hãy ngồi dịch lên một chút để anh có thêm không gian.” Tôi mừng vì mình đã hỏi.

Nhất trí về mọi chuyện

Thật lạ khi tin rằng bạn có thể đọc được suy nghĩ của người khác. Nhưng điều đó cũng hợp lý khi bạn nhận ra rằng nhiều người có tư duy cố định tin rằng một cặp đôi nên chia sẻ cùng nhau tất cả các quan điểm.

Nếu đúng vậy, thì bạn không cần giao tiếp với nhau; bạn có thể nghĩ rằng người ấy cũng nhìn nhận mọi việc hệt như bạn vậy.

Raymond Knee và các đồng nghiệp mời một số cặp đôi tới thảo luận về quan điểm của mình đối với mối quan hệ giữa hai người. Những người có tư duy cố định cảm thấy bị đe dọa và tỏ ra chống đối sau khi nói về ngay cả những điểm khác biệt nhỏ trong cách họ và đối tác của họ nhìn nhận về mối quan hệ giữa hai người. Ngay cả một điểm khác biệt nhỏ cũng đe dọa tới niềm tin của họ rằng hai người có chung tất cả các quan điểm.

Một cặp đôi không thể chia sẻ với nhau tất cả các suy nghĩ và hy vọng. Người chồng có thể muốn vợ mình không đi làm nữa; còn người vợ có thể mong muốn mình cũng là một người kiếm tiền nuôi gia đình.

Người vợ có thể muốn có một ngôi nhà ở ngoại ô, còn người chồng có thể lai muốn một mái ấm theo phong cách bohemian.

Michael và Robin mới tốt nghiệp đại học và chuẩn bị kết hôn. Anh thích một căn nhà mang phong cách bohemian. Anh cho rằng sau đám cưới, họ sẽ cùng hưởng một cuộc sống trẻ trung theo phong cách nghệ sĩ. Vì vậy, sau khi tìm được một căn hộ lý tưởng, anh nghĩ bạn gái sẽ rất vui. Nhưng cô lại phát hoảng lên khi nhìn thấy nó. Từ trước tới giờ cô luôn phải sống trong những căn hộ nhỏ bé và rẻ tiền, thế mà giờ đây mọi chuyện vẫn không có gì thay đổi. Lẽ ra các cặp vợ chồng phải sống trong những ngôi nhà xinh xắn, có xe hơi đỗ cửa. Cả hai đều cảm thấy mình bị phản bội, và từ đó mối quan hệ giữa họ không hề tiến triển thêm.

Các cặp đôi có thể tin tưởng một cách sai lầm rằng họ nhất trí về quyền lợi và nghĩa vụ của nhau. Bạn hãy điền vào các chỗ trống sau đây:

"Là một người chồng, tôi có quyền _______ và vợ tôi có nghĩa vụ _______.”

"Là một người vợ, tôi có quyền _______ và chồng tôi có nghĩa vụ _______.”

Một trong những điều có thể khiến các cặp đôi giận dữ nhất là khi quyền lợi của họ bị xâm phạm. Và một trong những điều có thể khiến một người vợ/chồng giận dữ nhất là để người kia cho rằng mình có quyền hưởng điều gì đó trái với suy nghĩ của họ.

John Gottman nói: “Tôi đã phỏng vấn những người mới cưới vợ, và họ đã tự hào chia sẻ rằng: “Tôi sẽ không rửa bát đâu, không đời nào. Đó là việc của phụ nữ. Nhưng hai năm sau đó, cũng chính những anh chàng đó lại hỏi tôi: “Tại sao vợ chồng tôi lại không còn ham muốn nhau nữa?”

Có thể các cặp đôi cùng nhất trí về những vai trò truyền thống giữa vợ và chồng. Điều đó là tùy ở họ. Nhưng như thế không có nghĩa là bạn có thể cho rằng đó là quyền lợi của mình.

Khi Janet (một chuyên gia phân tích tài chính) và Phil (một người kinh doanh bất động sản) gặp nhau, anh vừa mua được một căn hộ mới và dự định tổ chức một buổi liên hoan – một bữa tối cho bạn bè mình. Anh sung sướng khi nghe Janet nói: “Chúng mình cùng làm nhé.” Điều cô nhấn mạnh là từ chúng mình. Tuy nhiên, vì cô có nhiều kinh nghiệm nấu ăn và tổ chức liên hoan hơn, nên phần lớn quá trình chuẩn bị là do cô đảm đương, và cô thực hiện điều đó một cách vui vẻ. Cô hân hoan nghĩ tới chuyện Phil sẽ hài lòng như thế nào khi tổ chức sự kiện này. Vấn đề chỉ xảy ra sau khi khách mời đã tới. Phil chỉ mải mê với buổi liên hoan. Anh cư xử như thể mình là một vị khách vậy. Dường như anh cho rằng cô phải tiếp tục làm tất cả mọi việc. Cô rất tức giận. 

Nếu là người chín chắn, lẽ ra cô nên kéo anh vào một nơi rồi nói chuyện. Thế nhưng cô lại quyết định dạy cho anh một bài học. Cô cũng tham gia vào buổi liên hoan. Thật may là quyền lợi và sự trả đũa lẫn nhau đã không trở thành thói quen trong mối quan hệ của họ. Thói quen của họ là giao tiếp. Về sau, mọi vấn đề đều được họ đưa ra thảo luận chứ không nằm trong giả định của mỗi người nữa.

Một mối quan hệ dễ dàng là một mối quan hệ vô vọng chứ không hề tốt đẹp. Cần phải đầu tư công sức để có thể giao tiếp với nhau một cách chính xác, và cần phải đầu tư công sức để có thể bộc lộ rồi từ đó giải quyết những khác biệt trong niềm tin và niềm hy vọng giữa hai người. Điều đó không có nghĩa là không có chuyện “họ cùng sống hạnh phúc bên nhau mãi mãi”, nhưng nó thiên về ý nghĩa “họ cùng gắng sức một cách vui vẻ bên nhau mãi mãi” hơn.

Khó khăn lớn thứ hai đối với tư duy cố định là niềm tin rằng các vấn đề phát sinh là dấu hiệu chỉ điểm những khiếm khuyết ăn sâu bén rễ. Nhưng cũng giống như chuyện không có thành tựu lớn nào đạt được mà không có những trở ngại ngáng đường, không có mối quan hệ tốt đẹp nào đạt được mà không có những mâu thuẫn và rắc rối nảy sinh.

Khi những người có tư duy cố định nói về các mâu thuẫn trong mối quan hệ của mình, họ tìm cách đổ lỗi. Đôi khi họ đổ lỗi cho bản thân, nhưng thường là họ đổ lỗi cho người kia. Và họ đổ lỗi cho một phẩm chất nào đó – một thiếu sót trong tính cách của đối phương.

Nhưng mọi chuyện không dừng lại ở đó. Khi đổ lỗi cho tính cách của đối tác về vấn đề họ gặp phải, họ cảm thấy tức giận và ghét bỏ đối tác.

Và sự việc lại lặp lại: Vì vấn đề đó xuất phát từ các phẩm chất cố định, nên không thể giải quyết nó được.

Như vậy, khi người có tư duy cố định nhận thấy những khiếm khuyết ở đối tác của mình, họ sẽ coi thường đối tác và bất mãn với toàn bộ mối quan hệ này. (Mặt khác, những người có tư duy phát triển có thể vẫn nhận thấy ở đối tác của mình những điểm chưa hoàn hảo, nhưng họ vẫn nghĩ rằng mình đang có một mối quan hệ tốt đẹp.)

Đôi khi những người có tư duy cố định tự che mắt mình trước vấn đề của đối tác hoặc của mối quan hệ để không phải đối mặt với vấn đề đó.

Ai cũng nghĩ rằng Yvonne đang có trò mèo mỡ. Cô liên tục nhận được những cuộc điện thoại bí ẩn. Cô hay tới trường đón con muộn. Những đêm cô ra ngoài chơi với bạn gái tăng lên gấp đôi. Tâm trí cô thường lơ đãng. Charlie – chồng cô, nói cô chỉ đang trải qua một chu kỳ tâm sinh lý thôi. Anh nói: “Phụ nữ ai chẳng có những giai đoạn như thế. Điều đó không có nghĩa là cô ấy đang cặp bồ đâu.” 

Người bạn thân của Charlie giục anh tìm hiểu vấn để. Nhưng Charlie cảm thấy nếu anh phải đối mặt với thực tế – và thực tế đó là xấu – thì cuộc sống của anh sẽ sụp đổ. Trong tư duy cố định, anh sẽ phải đối mặt với ý nghĩ rằng hoặc là (1) người phụ nữ anh yêu là người không tốt, (2) anh là người xấu tính và sẽ đuổi cô ấy đi, hoặc (3) cuộc hôn nhân của họ thật tồi tệ và không cứu văn nổi.

Anh không thể đối mặt với bất kỳ tình huống nào kể trên. Anh không hề nghĩ rằng có những văn để có thể giải quyết được, rằng cô đang gửi tới anh một bức thông điệp mà cô rất mong anh sẽ nhận được: Đừng coi thường em. Hãy chú ý tới em nhiều hơn nữa.

Tư duy phát triển không có nghĩa là anh sẽ phải đối diện với cô, mà là với nó – tình huống họ đang gặp phải. Anh sẽ suy nghĩ tìm hiểu xem sai lầm ở đâu. Anh có thể bàn bạc với một chuyên gia tư vấn, rồi sau khi có đầy đủ thông tin, đưa ra một quyết định về những việc làm tiếp theo. Nếu đúng là có những rắc rối, thì ít ra cũng sẽ có cơ hội giải quyết.

Mỗi người là một người thua cuộc

Bạn bè của Penelope chỉ ngồi nhà rồi than phiền rằng thế giới này chẳng có người đàn ông nào tử tế cả.

Penelope ra ngoài và tìm thấy họ. Cô gặp nhiều chàng trai tuyệt vời và lần nào cô cũng đều yêu ho tha thiết.

"Anh ấy chính là chàng hoàng tử của mình," cô thường nói với bạn bè như vậy; và sau đó cô bắt đầu tìm đọc các tạp chí dành cho cô dâu, cô còn chuẩn bị viết thông báo đăng tin vui trên tờ báo địa phương nữa. Họ tin cô bởi vì đó là chàng trai mà cô rất thích.

Nhưng rồi lúc nào cũng có chuyện xảy ra. Cô chấm dứt quan hệ với một anh chàng vì anh này tặng có một món quà sinh nhật chẳng ra gì. Một anh khác lại có thói quen phết nước sốt lên thức ăn, và đôi khi anh chàng lại còn đi giấy trắng nữa. Một anh khác lại có những thói quen xấu với đồ điện tử: cách giao tiếp qua điện thoại của anh quá kém, và anh xem tivi quá nhiều. Đó mới chỉ là một phần trong danh sách của cô.

Cho rằng các tỉnh cách là cố định, Penelope quả quyết rằng cô không thể sống chung với những tật xấu đó được. Nhưng phần lớn trong số những khuyết điểm kia đều không phải là những vấn đề nghiêm trọng hay sâu sắc về tính cách, và không thể giải quyết được bằng con đường giao tiếp.

Khi đó, tôi và chồng tôi quen nhau được gần một năm, và sinh nhật tôi đang tới gần. Tôi gửi cho anh một thông điệp rõ ràng: “Em không phải là người lợi dụng, nhưng em thích có một món quà tử tế.” Anh nói: “Chẳng phải điều quan trọng là chỉ cần nghĩ tới nhau hay sao?” Tôi trả lời: “Người ta hay nói thế mỗi khi họ không muốn suy nghĩ về điều gì đó. Mỗi năm một lần, chúng ta ai cũng có ngày của riêng mình. Em yêu anh, và em muốn bỏ ra thời gian, công sức để chọn quà tặng anh. Em muốn anh cũng phải đối xử với em như vậy.” Và chồng tôi chưa bao giờ để tôi phải thất vọng cả.

Penelope cho rằng ở đâu đó trên thế giới có người hoàn hảo. Chuyên gia về mối quan hệ Daniel Wile nói rằng lựa chọn nửa kia của mình nghĩa là lựa chọn một danh sách những rắc rối. Không có ứng cử viên nào không có rắc rối cả. Vấn đề là phải thừa nhận những mặt hạn chế của nhau và gây dựng mối quan hệ trên cơ sở đó.

Các khiếm khuyết

Daniel Wile kể về câu chuyện của Brenda và Jack, thân chủ của ông. Brenda đi làm về và kể cho Jack nghe một câu chuyện dài, chi tiết nhưng chẳng có điểm gì rõ ràng cả. Jack thấy nhàm chán nhưng anh cố giấu điều đó vì muốn lịch sự với cô. Tuy nhiên, Brenda có thể cảm nhận được những suy nghĩ của anh; vì thế, với hy vọng làm anh vui hơn, cô lại kể tiếp một câu chuyện không đầu không cuối khác, với nội dung vẫn xoay quanh một dự án ở công ty. Jack như sắp phát khùng lên. Trong thâm tâm, cả hai đều có những nhận xét về tính cách của nhau. Theo Wile, cả hai cùng nghĩ: Brenda thật nhàm chán, Jack thật ích kỷ, và mối quan hệ của chúng ta không thuận buồm xuôi gió.

Thực ra, cả hai cùng có ý tốt. Brenda ngại nói thẳng rằng ngày hôm đó tại công ty cô đã thực hiện xuất sắc một số công việc. Cô không muốn tỏ ra khoe khoang.

Vì thế, cô chuyển sang kể về những chi tiết nhỏ nhặt trong dự án của mình. Jack không muốn tỏ ra thô lỗ.

nên thay vì đặt ra những câu hỏi cho Brenda hoặc thể hiện rằng mình cảm thấy khó hiểu trước câu chuyện của cô, anh lại giả vờ ngồi nghe và mong cô sớm kết thúc câu chuyện.

Jack chỉ cần nói: “Em yêu, em biết đấy, khi em cứ sa đà vào quá nhiều chi tiết như thế, anh sẽ không biết ý chính em muốn nói là gì nữa và cảm thấy nhàm chán. Tại sao em không nói cho anh biết lý do khiến em hào hứng với dự án này đến thế? Anh rất muốn nghe đấy.”

Đây chỉ là vấn đề về giao tiếp, không liên quan tới tính cách hay con người. Tuy nhiên, trong tư duy cố định, người ta có thể nhanh chóng quay sang đổ lỗi cho nhau.

Xin kể thêm, tôi rất thích những câu chuyện như thế này. Khi tôi còn nhỏ, trong mỗi số xuất bản của tạp chí Reader's Digest thường có một chuyên mục gọi là “Có thể cứu vãn cuộc hôn nhân này không?” Câu trả lời thường là có. Tôi đã háo hức đọc những câu chuyện đó, vừa đọc vừa cảm thấy thú vị trước những tình huống rắc rối đa dạng của các cuộc hôn nhân, và còn thú vị gấp bội phần trước cách thức hóa giải những rắc rối đó.

Câu chuyện về Ted và Karen do Aaron Beck kể là sự minh họa cho thấy hai người có tư duy cố định từ tốt đẹp trở thành xấu xa trong mắt nhau ra sao.

Khi Ted và Karen mới gặp nhau, họ như hai thanh nam châm trái chiều hút nhau vậy. Karen là người thoải mái và vui vẻ. Ted, một anh chàng lúc nào cũng nghiêm nghị, cảm thấy sự vô tư của cô sẽ làm thay đổi cuộc đời anh. Anh chia sẻ: “Mọi điều cô ấy nói hay làm đều thật hấp dẫn.” Ngược lại, Ted là hiện thân cho “hình ảnh người cha” lạnh lùng mà cô chưa từng gặp. Anh giống mẫu người ổn định, đáng tin tưởng, và có thể đem lại cho cô cảm giác an toàn.

Nhưng sau vài năm ngắn ngủi, Ted lại nhìn thấy ở Karen một người kém thông minh và vô trách nhiệm. “Cô ấy chẳng bao giờ nghiêm túc trong chuyện gì cả... Tôi không thể trông cậy ở cô ấy.” Còn trong mắt Karen, Ted giống như một kẻ bạo chúa hay phán xét, dường như anh để ý từng cử động của cô.

Cuối cùng, cuộc hôn nhân này cũng được cứu vãn bởi vì họ đã học cách đối đãi với nhau không phải bằng những danh xưng đây giận dữ mà họ đã gán ghép cho nhau mà bằng những hành động giúp đỡ nhau. Một hôm, khi Karen quá bận rộn với công việc, Ted trở về và thấy nhà cửa bừa bãi. Anh rất tức giận và muốn mắng cô, nhưng, nghĩ về những gì anh đã học được từ Beck, anh lại tự nhủ: “Người chín chắn sẽ làm gì nhỉ?” Rồi anh tự trả lời câu hỏi của mình bằng cách xắn tay dọn dẹp mọi thứ. Anh đã giúp đỡ Karen thay vì phán xét cô.

Có thể cứu vãn cuộc hôn nhân này không?

Aaron Beck nói riêng với các cặp vợ chồng rằng họ không bao giờ được có những suy nghĩ theo tư duy cố định như sau: Vợ/chồng mình không đời nào thay đổi được. Không gì có thể cải thiện cuộc hôn nhân của chúng ta. Theo ông, những suy nghĩ này gần như lúc nào cũng sai.

Đôi khi khó có thể ngăn cản những ý nghĩ trên giống như trường hợp của Bill và Hillary. Khi đang giữ chức tổng thống, Clinton nói dối với cả nước Mỹ và với vợ mình về mối quan hệ của ông với Monica Lewinsky. Hillary đã bênh vực ông: “Chồng tôi có thể có nhiều khuyết điểm, nhưng ông ấy chưa bao giờ nói dối tôi cả.”

Nhưng rồi sự thật lộ ra, như thể đã đến lúc nó cần phải lộ vậy, nhất là khi có sự trợ giúp của một công tố viên đặc biệt. Bị phản bội và giận dữ, giờ đây Hillary phải xác định rõ Bill có vĩnh viễn trở thành một ông chồng xấu xa và không đáng tin hay là một người đàn ông đang rất cần được giúp đỡ.

Tới đây có lẽ tôi nên đưa ra một điểm quan trọng: Không nên nhầm lẫn giữa quan điểm rằng các cặp đôi có khả năng thay đổi với quan điểm rằng họ sẽ thay đổi. Bản thân họ phải có mong muốn thay đổi, kiên quyết thay đổi và có những hành động cụ thể để hướng tới sự thay đổi.

Trong suốt một năm, mỗi tuần gia đình Clinton lại dành ra một ngày để tới gặp nhà tư vấn. Qua tư vấn, Bill dần hiểu ra rằng ông, từ khi còn nhỏ và sống trong gia đình cả bố và mẹ đều nghiện rượu, đã học cách sống hai cuộc đời như thế nào. Một mặt, ông phải gánh vác những trách nhiệm quá sức khi còn quá trẻ – chẳng hạn, cậu bé Bill đã tỏ ra cứng rắn khi cấm bố dượng đánh mẹ mình. Mặt khác, ông còn có một phần khác trong cuộc sống mà ở đó ông phải chịu ít trách nhiệm và giả vỡ coi như mọi chuyện đều ổn bất kể điều gì đang diễn ra. Vì vậy mà ông có thể xuất hiện trên truyền hình và thể với thái độ chân thành rằng ông không có quan hệ mập mờ với Lewinsky. Khi đó ông đang ở trong không gian không trách nhiệm và phủ nhận thực tế của mình.

Mọi người đều khuyên Hillary hãy tha thứ cho ông. Một buổi tối, Stevie Wonder gọi điện tới Nhà Trắng để xin phép đến chơi. Ông đã viết tặng riêng bà một bài hát nói về sức mạnh của sự tha thứ, và ông đã hát bài hát đó cho bà nghe suốt đêm.

Tuy nhiên, nếu Hillary coi chồng là kẻ dối trá và lừa đảo thì hẳn bà sẽ không thể tha thứ cho ông. Bà chỉ có thể tha thứ cho người mà bà nghĩ rằng người đó đang thực lòng vật lộn với những rắc rối của mình và cố gắng trở nên tốt hơn.

- Trích đoạn từ cuốn sách "Tâm lý học thành công" của tác giả Carol S. Dweck