Cuốn sách đưa người đọc từ 4,5 tỷ năm trước đến tận năm 2023, khảo sát các giai đoạn lịch sử quan trọng: từ sự xuất hiện của các thành phố đầu tiên, vai trò của dịch bệnh, đến công nghiệp hóa và khai thác tài nguyên. Frankopan nhấn mạnh rằng khí hậu và thiên nhiên luôn là một phần quan trọng của câu chuyện, nhưng thường bị bỏ qua trong các nghiên cứu truyền thống.

Không cần phải nhìn xa, thực tế hiện nay tại miền Trung Việt Nam chính là minh chứng sống động cho luận điểm này. Các tỉnh như Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi đang trải qua những trận mưa kỷ lục, với nhiều nơi ngập sâu, sạt lở và bị cô lập. Hàng trăm nghìn ngôi nhà bị ngập, nhiều người thương vong, và nguy cơ lũ quét vẫn rất cao. Đây là ví dụ rõ ràng về việc những yếu tố thiên nhiên vẫn đang “viết nên lịch sử” theo cách riêng của nó, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống xã hội và kinh tế.

Frankopan chỉ ra rằng con người vừa là nạn nhân, vừa là thủ phạm của các biến đổi môi trường. Ngay cả khi chúng ta hiện đại hóa, xây đập, đô thị hóa hay thử nghiệm địa kỹ thuật, giới hạn tự nhiên vẫn tồn tại. Thảm họa miền Trung hôm nay nhắc nhở chúng ta rằng thiên nhiên không đợi chúng ta chuẩn bị, và những bài học từ lịch sử có thể giúp chúng ta thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu.

Cuốn sách kết thúc với viễn cảnh khá bi quan: một tương lai nơi chỉ còn một phần nhỏ nhân loại sống hòa hợp với thiên nhiên. Liệu chúng ta có thể học hỏi từ lịch sử và từ thực tế như lũ lụt miền Trung để thay đổi cách sống và giảm thiểu tác động của thiên nhiên hay không?

Frankopan không đưa ra câu trả lời dễ dàng, nhưng chính việc đặt câu hỏi này đã đủ để chúng ta ngẫm về vai trò của môi trường trong lịch sử và hiện tại.

“Trái Đất chuyển mình” không chỉ là một cuốn sách lịch sử đồ sộ, mà còn là lời nhắc nhở sống động: thiên nhiên luôn tác động mạnh mẽ đến cuộc sống con người, và những thách thức hiện nay - từ lũ lụt, bão lũ, đến biến đổi khí hậu - chính là một phần câu chuyện lịch sử đang diễn ra ngay trước mắt chúng ta.

- Trạm Đọc tổng hợp