Đây cũng là lúc vai trò của những người phụ nữ trong gia đình và bạn bè trở nên vô cùng quan trọng. Con gái ông, Lucia, thường đọc các ghi chú cho ông nghe, trong khi vợ ông, Nora, hỗ trợ chép lại những đoạn văn và các bản thảo. Ngoài ra, Joyce cũng nhờ bạn bè giúp đánh máy bản thảo khi cần thiết. Việc này không chỉ giúp ông tiếp tục sáng tác mà còn đảm bảo rằng ý tưởng của ông không bị mất mát do hạn chế về thị lực.

Emily Bell, nhà nghiên cứu văn học, nhận xét:

“Joyce thường nhờ những người phụ nữ – đặc biệt là những người trong gia đình – để mang tài liệu đọc cho ông hoặc đọc cho ông nghe. Có vẻ ông thích giao các công việc thư ký cho vợ, con gái, cô của ông hoặc con dâu.”

Người ta vẫn thường nói: “Đằng sau một người đàn ông vĩ đại là một người phụ nữ vĩ đại.” Trong trường hợp của Joyce, những người phụ nữ như Nora và Lucia không chỉ đứng “sau lưng” ông theo nghĩa bóng, mà chính họ đã góp phần trực tiếp vào việc hình thành những tác phẩm kinh điển, giúp Joyce vượt qua giới hạn của chính bản thân. Ngày nay, công lao thầm lặng của họ cuối cùng cũng được ghi nhận xứng đáng.

Dù gặp nhiều khó khăn về thị lực, Joyce vẫn hoàn thành các tác phẩm vĩ đại, minh chứng cho nghị lực, đam mê và sức mạnh của sự hợp tác thầm lặng giữa các thế hệ. Những câu chuyện này không chỉ làm sáng tỏ đời sống cá nhân của Joyce, mà còn là lời nhắc nhở về vai trò quan trọng của gia đình và những người thầm lặng đứng sau thành công.

- Trạm Đọc sưu tầm